'Denial': rechtbankdrama over Holocaust schuwt grote risico's

Denial, geregisseerd door Mick Jackson, is gebaseerd op het waargebeurde verhaal van Deborah Lipstadt. De universiteitsprofessor raakte eind jaren 90 verwikkeld in een rechtszaak die aangespannen werd door David Irving, een zelfverklaard historicus die de feitelijke waarheid van de Holocaust in twijfel trok. Irving beschuldigde Lipstadt, die hem extreem-rechtse sympathieën toeschrijft, van laster. In het Engelse rechtssysteem is het echter de verdediging die zijn gelijk moet bewijzen, waardoor Lipstadt plots de taak voorgeschoteld krijgt om definitief te bewijzen dat de Holocaust wel degelijk heeft plaatsgevonden.

We volgen Lipstadt (Rachel Weisz) doorheen het hele proces, maar desondanks blijft de Joods-Amerikaanse professor een relatief vlak personage. De voortdurende close-ups van exact hetzelfde trieste gezicht en de vele therapeutische hardloopsessies worden na een tijdje wat saai, en uiteindelijk kent de toeschouwer Lipstadts gezonde rituelen beter dan haar gevoelens (die nochtans zeker het tonen waard zijn). Gelukkig kan de toeschouwer wel genieten van een aantal zeer sterke dialogen tussen Lipstadt en haar advocatenteam, alsook van het onwankelbaar zelfvertrouwen waarmee ze zich staande houdt in het legale circus waarin ze verzeild is geraakt.

Meer vuurwerk vinden we pas in de figuur van denialist Irving, enerzijds getoond als toegewijde vader en intelligente man, maar ook iemand die zonder enige gêne de meest bizarre racistische en antisemitische opmerkingen maakt, en met passie zowel Hitler als zijn eigen bestaan als amateurhistoricus verdedigt. Het voortreffelijke acteerwerk van Timothy Hall, die Irving heen en weer doet bewegen tussen nazistische slechterik en een gedesillusioneerd, meelijwekkend mannetje, doet verlangen naar meer. Het zou zelfs interessanter zijn geweest om het verhaal vanuit zijn - weliswaar duidelijk foutief - standpunt te volgen.

Een volgende glansrol is ook weggelegd voor advocaat Rampton (Tom Wilkinson), die een enorm vriendelijk en gepassioneerd pleiter blijkt, en zodoende het perfecte tegengewicht vormt van de veel koelere en trotse collega Anthony Julius (Andrew Scott). Helaas werd er voor gekozen om een hele resem nevenpersonages ook kort in beeld te brengen, waardoor er weinig tijd overblijft voor Rampton en Julius.

Het zwaartepunt van de film bevindt zich in de rechtbank - woord, wederwoord en strategie zorgen voor een geslaagde dynamiek. De makers van Denial gaan er terecht vanuit dat de toeschouwer bekend is met de verschrikkelijke gebeurtenissen tijdens de Tweede Wereldoorlog, en brengen zelfs Auschwitz in beeld met de pure feitelijkheid en afstand die karakteristiek is voor het rechtsproces. Op die manier kan de kijker zelf de voorstellingen maken en nadenken over wat zich ter plaatse heeft afgespeeld. Des te jammer is dan weer het cringeworthy moment later in de rechtszaal, wanneer Lipstadt zich (in een flits) een voorstelling maakt van de paniek in de gaskamers en we nogal gratuite beelden van grabbelende handen te zien krijgen die de gesloten deuren van de kamers proberen te openen.

Gelukkig is dit één slecht gekozen beeld tussen de vele sterke beelden. Het zeer sterk weergegeven rechtsproces wordt steeds afgewisseld met regenachtige stadsbeelden, waarbij vaak net iets aan het beeld onttrokken wordt, wat mooi past bij het gebrek aan controle en volledig overzicht dat Lipstadt heeft in deze zaak. De belichting is dan weer enorm scherp gekozen, waardoor men elk detail op de gezichten kan zien. Zo krijgen we Lipstadt en Irving te zien in al hun kwetsbaarheid en onvolmaaktheid.

Waar advocaat Anthony Julius eerst nog terecht stelt dat geen van de slachtoffers iets wint met dit proces, worden alle betrokkenen aan Lipstadts kant wel geportretteerd als de grote helden van het verhaal. Die typische Hollywood-plot doet toch enigszins afbreuk aan het krachtig weergegeven rechtsproces. Helemaal van de pot gerukt is de scène waarin Lipstadt geëmotioneerd vertelt aan haar leerlingen hoe zwaar, pijnlijk en angstig het geweest moet zijn om verzetsstrijder te zijn in de oorlog, en dat de heroïek pas achteraf komt. Wanneer de heroïek van Lipstadt en co. aan het eind van de rechtszaak zo wordt benadrukt, voegt de kijker deze twee dingen onwillekeurig samen en maak je toch de bedenking dat een rechtszaak voeren tegen een vreemde amateurhistoricus toch iets heel anders is dan deel uitmaken van het verzet tegen Hitler.

Denial schippert uiteindelijk wat tussen een traditioneel rechtbankdrama en een voorzichtige herinnering aan de limieten van vrije meningsuiting. Echt uitdagend wordt de film echter niet, en de angst om verkeerd om te gaan met het - toegegeven - moeilijke thema verlamt de film op cruciale momenten. Desalniettemin is Denial door het goede acteerwerk en de inherent interessante verhaallijn best een genietbare film, zij het eerder van het vrijdagavondtype. Maar de charme van dat soort films zullen wij niet snel ontkennen.