De triomf van de onbekende kunst

In 2018 schreef theatermaker Stijn Devillé 'De staat van de theatertekst', een kritisch essay dat de onderbelichting van de Vlaamse toneelschrijfkunst aankaart, op nationaal én internationaal vlak. Drie jaar later reageert Het nieuwstedelijk met het gloednieuwe festival Shakespeare is Dead, dat zich volledige toewijdt aan de 'hedendaagse Nederlandse toneelauteur' en zo hoopt om de toneelschrijfkunst van vandaag nieuw leven in te blazen.

Openen doet het festival met Over de tong, over de lippen, een 'theatraal-literaire soirée composée', geschreven en gebracht door een selectie aan bekende namen (o.a. Peter De Graef, Tom Lanoye en Sara Vertongen) en opkomend (internationaal) talent uit het hedendaagse theaterlandschap van de Lage Landen.

Kleine kunst in een grote setting

Het uitgangspunt van de voorstelling is de perpetuum mobile tussen het schrijven en spreken die kenmerkend is voor de toneelschrijfkunst. Tussen de overgang van literatuur naar theater, van schrift naar orale traditie, komt de tekst tot leven over de tong en de lippen. Het stuk gaat dus, met andere woorden, over het leven zelf, over het fysiek samenzijn na een moeilijke periode van afstand en isolatie.

Het concept van een 'soirée composée' met literaire teksten, waarbij één persoon een tekst voordraagt terwijl de rest luistert, is simpel: een gelijkaardig evenement kan je hoogstwaarschijnlijk ook in je lokale boekenwinkel terugvinden. Over de tong, over de lippen had dus evengoed in een kleinere en meer intieme setting kunnen plaatsvinden, wat niets zou veranderd hebben aan de opvoering zelf. De vraag is dan: waarom is deze voorstelling, simpel in zijn opzet, geschikt voor de grote opening van het festival?

Het antwoord is voor de hand liggend: omwille van de grote namen die de affiche sieren. De oude veteranen hebben hun vak nog niet verleerd en hun vertaling van de werken weet het publiek te betoveren. Ze slagen erin om, zoals het programma belooft, de teksten tot leven te brengen. Ook de begeleidende, atmosferische muziek, voorzien door een groep getalenteerde muzikanten, creëert een dialoog tussen woord en klank, wat een extra dimensie geeft aan de voordracht en zo het geheel naar een hoger niveau tilt.

Wisselend succes

Ondanks al dat talent varieert de kwaliteit van de voordracht erg van stuk tot stuk. Dat is misschien te wijten aan het feit dat de meeste acteurs de teksten niet vanbuiten kennen, maar van het blad aflezen. Dat kan enerzijds een bewuste keuze geweest zijn, aangezien zo de overgang tussen literatuur en het theatrale nog meer naar de voorgrond treedt.

Anderzijds staat dit soms inleving, en dus ook theatraliteit, in de weg. Tegen het einde van de twee-uur durende voorstelling is het onrustige geschuifel van een ongeduldig publiek duidelijk hoorbaar.

De schoonheid van het onbekende

Toch onderscheidt het festival zich door zijn focus op meer onbekende, hedendaagse vertelkunst die de grootste verrassing blijkt te zijn van de avond. Woordkunstenaar Rashif El Kaoui toont zichzelf een meester van het vertellen en weet het publiek vast te houden als geen ander, met teksten die gaan over het persen van fruit (fruit persen) tot het uitsluitend groepsdenken in onze maatschappij (wie is wij, bastaard).

Dounia Mahammeds associatieve werk waterwaswasser, waarin ze de grenzen van taal opzoekt, en Ellis Meeusen's Faren, een sterk poëtisch stuk over de weg kwijt zijn, behoren tot de mooiste stukken van de voorstelling.

Over de tong, over de lippen toont aan dat schoonheid ook verborgen zit in de kleine, onbekende hoekjes van de vertelkunst. En dat maakt het de perfecte kandidaat om een festival met de naam Shakespeare is dead te openen. Maar daar hadden ze geen grote namen of een groot podium voor nodig.