'De cultuursector is ondergefinancierd; ecologie is niet de kerntaak'

Van Mexico tot in Brussel, Coldplay zakt af naar alle uithoeken van de wereld. En dat doen ze voor het eerst ecologisch. Meer en meer artiesten en kunstenaars lijken zich bewust te worden van hun impact op het milieu. Toch slaan sommigen de bal wel eens mis, zoals de organisatoren van het KNAL!-festival in Leuven, die na de openingsavond van hun evenement vernamen dat er sprake was van lichtvervuiling.

De cultuursector heeft te kampen met enkele ecologische pijnpunten. Van een gebrek aan bewustzijn lijkt er zo goed als geen sprake te zijn; financiële en infrastructurele tekortkomingen daarentegen brengen de duurzaamheidsfactor in het gedrang.

Licht aan het einde van de tunnel?

KNAL! is niet het enige festival in Vlaanderen dat experimenteert met lichtshows: ook Gent en Brussel zijn mee op de kar gesprongen, met respectievelijk Gent Lichtfestival en Bright Brussels. Telkens zijn het grote spektakels die de steun genieten van belangrijke academische en culturele instellingen en bovendien veel volk lokken.

De stad Gent lijkt alleszins goed voorbereid te zijn op mogelijke lichtvervuiling. In hun zogenaamde ‘lichtplan’ staat duidelijk uitgelegd hoe de stad energiebesparend wil verlichten en hoe ze eventuele lichtvervuiling hoopt tegen te gaan – ook op het driejaarlijkse lichtfestival.

Bewust Bright Brussels

Ook in Brussel hebben ze kaas gegeten van duurzaamheid. Jeroen Joppe, persverantwoordelijke van Bright Brussels, benadrukt dat ecologie een rode draad vormt doorheen de organisatie van het festival: 'Elke artiest die een werk inlevert, moet zorgen dat die volledig past in de duurzame filosofie van Bright Brussels. Ook promoten we tijdens het evenement actieve mobiliteit: dat maakt dat nagenoeg alle bezoekers de route te voet of met de fiets afleggen.'

Bovendien laat hij weten dat ze de ecologische afdruk van het festival compenseren door te investeren in organisaties die zich inzetten voor het milieu: 'Het is de bedoeling dat ons festival op het vlak van CO2-uitstoot geen extra lasten met zich meebrengt.'

Of duurzame investeringen daadwerkelijk CO2-uitstoot op een adequate manier compenseren, is een andere vraag.

Springen! Anders valt de elektriciteit uit

Maar wat met andere evenementen uit de culturele sector, zoals muziekoptredens? De Britse rockband Coldplay wil onder andere gebruik maken van een kinetische dansvloer op hun tour. Als het publiek aan het springen gaat, wekt dat deels de energie op die nodig is om het podiumspektakel zijn contouren te geven.

Mirakels levert het niet op, maar hun inspanningen zouden wel het verbruik van een volledige tour halveren. De privévluchten daarentegen hebben nog veel voeten in de aarde.

Toch zijn zulke initiatieven nodig, stelt Willem Vanderhoydonks, infrastructuurbeheerder bij STUK: 'Het leuke is dat Coldplay zo'n experiment aanmoedigt. Vaak is zoiets de drijvende kracht achter een bredere innovatie in duurzaamheid. Toch moet eerst het laaghangend fruit worden geplukt.'

Historische panden als boosdoener

De Vooruit in Gent, de Kortrijkse Stadsschouwburg en tal van andere panden zijn sterke staaltjes twintigste-eeuwse architectuur die meer dan ooit dienst doen als culturele uitvalsbasis. Tegelijk zijn ze de verbruikende oude stoommachines van de cultuursector. Van duurzaamheid zit er daar nog weinig in de muren.

Daarom verbouwde OPEK met een grote aandacht voor betere isolatie en ventilatie. STUK doet daar graag nog een duurzaamheidsschepje bovenop. Ze sluiten de deuren voor een jaar met als missie meer duurzaamheid en toegankelijkheid brengen. 'De innovaties met de grootste impact op schaal zijn niet die van Coldplay, maar eerder de saaie straight forward ingrepen', meent Vanderhoydonks.

De Béton brut waar STUK uit bestaat, zet de voet dwars voor een optimale watercirculatie. Vanderhoydonks is helder over de ambities van STUK: 'Het sanitair draait nog steeds op drinkwater; daar komt binnenkort definitief verandering in. Verder is het een verhaal van optimaliseren van de verwarming, dubbel glas plaatsen etc. CO2-neutraal werken is in het historisch patrimonium niet mogelijk. Het zo laag mogelijk houden is des te meer onze missie.'

Rondtoeren met de trein?

Hoewel acteurs zich vaak omtoveren tot rasechte pendelaars, is dat niet altijd haalbaar volgens Tim Toubac, persverantwoordelijke van het stadsgezelschap Het nieuwstedelijk. 'Met decorstukken op de trein springen, bijvoorbeeld, is onmogelijk. Avondvoorstellingen zorgen ervoor dat acteurs pas klaar zijn in de vroege uren, waardoor treinen geen optie zijn. Dan hebben we altijd een uitgedokterd systeem van carpoolen klaarliggen.'

Hij voegt er wel aan toe dat een afstand van minder dan duizend kilometer sneller valt te overbruggen met de trein, dan via een logge vliegtuigprocedure: 'Het is vooral een andere manier van naar de zaken kijken, eentje waar we meer en meer van bewust worden.'

STUK houdt dan weer vast aan een internationale vangst naast haar zee aan lokale contacten. 'Onze programmatoren maken opvallend al de ecologische reflex. Artiesten van ver laten overkomen is een minder binaire keuze dan de infrastructuur. Je kiest ofwel voor of tegen het gebruik van regenwater. Als een vlucht nodig is, gaat daar wel altijd een dialoog aan vooraf', zegt Vanderhoydonks.

Eindeloos wachten

De bewustwording is al lang gearriveerd in de sector, nu nog het kapitaal. 'Het grootste pijnpunt zijn de middelen in de sector die lang op zich laten wachten. Onze kerntaak is kunst, niet ecologie, maar we blijven op beide ondergefinancierd. Ondanks de beperkingen verrichten we veel werk, maar het blijft roeien met de riemen die we hebben', stelt Vanderhoydonks.

Ook bij Bright Brussels stoot de organisatie op moeilijkheden, vooral op het vlak van infrastructuur. 'De voornaamste hindernis waar we op botsten is die van groene energie. Onze elektriciteitsleverancier kan ons immers niet voor 100% verzekeren dat alle energie op het festival groen kan zijn.'

'Zoals in elke sector is er op het vlak van ecologie nog veel te verbeteren. Niemand is ervan vrijgesteld. Maar het is vooral nu het moment om in te ingrijpen', meent Vanderhoydonks. In het proces van verduurzamen, botst de cultuursector dus nog regelmatig op verschillende barrières die ze vaak zelf niet volledig in de hand hebben. De wil is er, maar de weg blijkt toch nog lang.