Cultureel kleur bekennen op TikTok

De populariteit van TikTok blijft toenemen en brengt ook nieuwe vormen van content met zich mee. Voor sommige gebruikers is de app de ideale manier geworden om hun cultuur in de verf te zetten of om foutieve beeldvorming errond de wereld uit te helpen.

Tegelijkertijd kaarten ze vaak ook culturele toe-eigening of cultural appropriation aan. Uitwisselingen tussen verschillende culturen kunnen heel vruchtbaar zijn en hoeven zeker niet altijd negatief te zijn. Afhankelijk van de relatie tussen de culturen in kwestie worden vier verschillende vormen van culturele toe-eigening onderscheiden.

Appreciatie versus appropriatie

In het mediale discours gaat de aandacht meestal naar culturele uitbuiting, de meest problematische variant van culturele toe-eigening. 'Bij die vorm worden elementen uit een niet-dominante cultuur zonder toestemming of erkenning overgenomen door een dominante cultuur. De niet-dominante groep voelt zich dan misbruikt', legt Noel Salazar, professor in de sociale en culturele antropologie, uit.

'Heel veel zaken uit andere culturen worden gekopieerd, zonder dat er altijd bij stil wordt gestaan dat je daar anderen mee kan kwetsen', gaat hij verder. Om duidelijk te maken dat bepaald gedrag kwetsend is, zelfs wanneer het niet de bedoeling is, doen mensen uit gedomineerde groepen nu onder meer beroep op TikTok.

TikToks troeven

Dankzij het gebruiksgemak van de app kan in principe iedereen over eender welk onderwerp een TikTok maken. 'Het is logisch dat wanneer mensen toegang hebben tot zulke kanalen, ze die ook gaan gebruiken om te reageren op de beeldvorming van andere mensen', meent Salazar.

Bovendien bereik je via TikTok onmiddellijk een groot publiek, dat voornamelijk uit jongeren bestaat. 'Je kan het kanaal bekritiseren, maar het is er en het heeft veel invloed. Daar kunnen we niet omheen', klinkt het bij Salazar.

Net door de eigenheid van het platform kan je informatie op een snelle en hapklare manier bij een doelgroep brengen die je met boeken of documentaires minder vlot bereikt. Voor Salazar kunnen die twee elkaar aanvullen: 'Goede documentaires zijn in mijn ogen nog altijd belangrijk, maar misschien moeten we af en toe ook eens een TikTok-filmpje een kans geven.'

De risico's van het vak

Toch heeft TikTok als informatieplatform ook zijn valkuilen. Net doordat het medium voor iedereen toegankelijk is, is het voor gebruikers vaak lastig om in te schatten hoe betrouwbaar de informatie is. Meestal kennen we de maker van een filmpje niet persoonlijk en blijft het gissen naar diens achtergrondkennis.

Daarnaast rijst ook de vraag wie gekwalificeerd is om uitspraken over een bepaalde cultuur te doen. Volgens Salazar heeft iedereen die zich deel voelt van een bepaalde cultuur recht op spreken: 'Daarbij is het wel belangrijk om te weten dat andere mensen binnen diezelfde cultuur er misschien anders over denken.'

Een tweede pijnpunt is de karakteristieke korte lengte van een TikTok-filmpje. Hoewel dat de informatie net heel laagdrempelig maakt, laat het tegelijkertijd ook weinig ruimte toe voor nuance of context. 'De vraag is vooral hoe we ervoor kunnen zorgen dat zoveel mogelijk mensen een meer genuanceerd beeld krijgen van verschillende culturen', stelt Salazar.

Daarvoor kunnen verschillende kanalen op verscheidene fronten worden ingezet. 'We evolueren niet naar een betere maatschappij als we voortaan alles alleen gaan baseren op TikTok-filmpjes', benadrukt Salazar. Een steentje bijdragen tot de bijschaving van de culturele beeldvorming kunnen zulke filmpjes soms wel.