Corona zaait onzekerheid in de cultuursector

Het Leuvense culturele leven ligt volledig stil. Cultuurhuis STUK heeft al zijn evenementen tot 4 april bijvoorbeeld geannuleerd. De onzekerheid over de duur van de huidige maatregelen speelt hun parten: het is niet duidelijk of bepaalde evenementen nog voor de zomer kunnen doorgaan.

Officieel zijn alle evenementen tot 5 april uitgesteld of afgelast, maar: 'We gaan ervan uit dat die maatregelen langer zullen duren', zegt Mike Naert, artistieke en algemene directeur van het Depot. Momenteel zijn acht van de elf vaste medewerkers tijdelijk werkloos. De ticketafdeling is buiten werking gesteld en vragen rond terugbetalingen worden momenteel niet beantwoord.

'De tickets blijven gelden. Momenteel proberen we zoveel mogelijk evenementen te verplaatsen. Uiteraard zullen we tickets terugbetalen als evenementen niet doorgaan, maar we wachten met zulke beslissingen tot de rust is teruggekeerd.'

Ook 30CC verkiest uitstel boven afgelasting, maar in de praktijk is dat niet altijd haalbaar. 'Veel voorstellingen maken deel uit van tours of worden gebracht door buitenlandse artiesten. Bovendien moeten er ook zalen beschikbaar zijn. We leven momenteel op hoop', aldus Penders, de persverantwoordelijke van 30CC. Het is de derde geïnterviewde die de uitdrukking 'koffiedik kijken' in de mond neemt.

Het nieuwstedelijk, het Leuvense stadstheater, repeteert voorlopig voort, weliswaar via videochat. 'We wachten op beslissingen van de Veiligheidsraad', zegt Tim Toubac, verantwoordelijke voor de publiekswerking. 'We hebben een tournee gepland in mei, maar zelfs voor voorstellingen in juni is er geen zekerheid.'

Zoë Demoustier, performer en verantwoordelijke van het platform In de maak dat jonge makers meer zichtbaarheid wil geven, vertelt dat die onzekerheid emotioneel zwaar is: 'Elke dag wordt er iets nieuws geannuleerd.'

Artiesten in nauwe schoentjes

De financiële impact voor de artiesten blijkt niet te onderschatten. Volgens Naert zal de schade onmogelijk in te halen zijn: in het beste geval worden voorstellingen uitgesteld, maar dan vallen ze vaak weer samen met andere evenementen. 'Mensen gaan geen tien keer per week naar een concert.' Bovendien zorgen verschuivingen ervoor dat de eigen projecten van artiesten samenvallen, waardoor ze sowieso de helft van hun inkomen verliezen.

Toubac uitte zijn bezorgdheid over freelancers en Naert haalt specifiek de freelance techniekers aan: 'Dat is een enorm grote groep die volledig zonder werk komt te zitten.' Met techniekers wordt vaak kort op de bal gespeeld, waardoor de meesten nog geen contracten zijn aangegaan voor opdrachten in de komende maanden.

Hoewel de overheid al verschillende economische maatregelen heeft aangekondigd, vallen veel mensen in de cultuursector uit de boot. Freelancers die werken met korte arbeidscontracten kunnen niet terugvallen op tijdelijke werkloosheid of een andere compensatie. In het beste geval vallen ze terug op een gewone werkloosheidsuitkering, maar wie nog niet genoeg heeft gewerkt in het verleden, heeft ook hier geen recht op.

Zelfstandige freelancers kunnen aanspraak maken op het overbruggingsrecht als ze hun activiteit voor minstens zeven opeenvolgende dagen moeten onderbreken in maart of april. Deze maatregel is reeds versoepeld in de Kamer, maar zelfstandigen die doorwerken maar minder inkomsten genereren, komen nog steeds niet in aanmerking.

Onzekerheid

De overheid focust zich voornamelijk op sectoren die hun activiteit noodgedwongen moeten stopzetten. Op die prioriteitstelling wordt vanuit sommige culturele hoeken begripvol gereageerd, maar toch is er vraag naar meer ondersteunende maatregelen: cultuurhuizen moesten vroeger sluiten dan cafés en sindsdien lopen artiesten onrechtstreeks enorme schade op.

State of the Arts, een organisatie die ijvert voor een betere omkadering van artiesten, creëerde een meldpunt om te polsen naar de financiële impact van de coronamaatregelen. Meer dan zevenhonderd artiesten vulden de oproep al in. 'We willen voornamelijk de complexiteit van alle situaties aan de kaak stellen', vertelt Laura Smolders. Corona laat zich namelijk niet enkel voelen via geannuleerde voorstellingen, maar sijpelt het hele culturele proces binnen: van repetities tot vergaderingen over internationale samenwerkingen.

De oproep van Vlaams minister-president en minister van Cultuur Jan Jambon (N-VA) om ticketprijzen niet terug te vragen, dekt volgens Smolders maar het topje van de ijsberg: veel tickets zijn nog niet verkocht en ook andere inkomsten zullen wegvallen, terwijl al veel kosten zijn gemaakt. Bovendien is het niet zeker dat dat geld tot bij de kunstenaars geraakt.

De organisatie wil dat de culturele sector opgenomen wordt in de globale economische noodmaatregelen, en dat er een duidelijk beleid komt. 'Momenteel is er nog heel veel onduidelijkheid over eventuele voorwaarden om aanspraak te kunnen maken op toekomstige vergoedingen.'

Wachten op een beleid

Die onzekerheid speelt niet enkel in de culturele sector zelf, maar ook op het stedelijk beleidsniveau. Leuvense schepen van Cultuur Denise Vandevoort (SP.A.) bevestigt dat er een goed contact is met de cultuurhuizen, maar dat er voorlopig nog niets kan ondernomen worden. 'We willen een globaal beeld krijgen van de situatie in alle sectoren alvorens steun uit te delen.'

Momenteel is de situatie nog te onvoorspelbaar. De stad wacht op de maatregelen van de federale en Vlaamse overheid, en zal dan inspelen op wat Leuven nodig heeft. 'Onze beslissingen zullen dan in de lijn liggen van Vlaamse maatregelen. In elk geval zijn we bereid om steun te bieden aan wie daar nood aan heeft.'

Een duidelijke aanpak voor de culturele sector en freelancers is er voorlopig niet. Woensdag bevestigde Jambon in het Vlaams Parlement dat de hinderpremie voorbehouden blijft aan mensen die gedwongen worden te sluiten door de regels van de Nationale Veiligheidsraad. Hij zei wel oog te hebben voor andere getroffen mensen, en vermeldde specifiek de freelancers en de culturele sector. 'Ik zal me inspannen zodat er ook voor die mensen een regeling komt.'

Initiatief vanuit de eigen sector

In de tussentijd zitten veel artiesten en techniekers dus zonder inkomen. Veel cultuurhuizen nemen zelf het initiatief en proberen hun kunst online te brengen. Zo kan je via 'Cinema ZED vanuit je zetel' online films huren. De Leuvense organisatie In de Maak organiseert een online archief met ingezonden voorstellingen of repetities van jonge theatermakers. 'Op deze manier proberen we jonge makers zichtbaarheid te geven, want de huidige maatregelen raken hen extra hard', aldus Zoë Demoustier, een van de verantwoordelijken voor het platform.

Demoustier begrijpt dat de prioriteit vandaag elders ligt. Wel hoopt ze dat de overheid na deze hele situatie beseft hoeveel belang mensen hechten aan cultuur. 'Op dit moment voel je hoe belangrijk films, boeken en muziek zijn voor het welzijn van mensen.' Ze ijvert voor een duidelijke, vaste uitkering waarop kunstenaars kunnen terugvallen en hoopt dat er binnenkort weer meer subsidies naar cultuur zullen gaan.

De vraag naar wat cultuurliefhebbers op dit moment kunnen bijdragen, beantwoordde ze met het delen van kunst en het geven van feedback. 'Laten we nu allemaal de tijd nemen voor dingen waar we anders geen tijd voor hebben.'