recensie> Museum M belicht de doorbraak van de conceptuele kunst in België
Clandestiene kunst op een biljarttafel
Museum M ontrafelt het begin van de conceptuele kunst in België met als hoofdrolspeler Fernand Spillemaeckers.Dat klinkt misschien wat stoffig, maar is tegelijkertijd ook opwindend.
In Dendermonde wordt in 1957 een nieuwe kunstkring opgericht onder de weinig vrolijkmakende naam Celbeton. Zij organiseren onder andere expo’s en toneelopvoeringen in café Het Zaaltje. De vooruitstrevende Belgische kunstwereld broeit en borrelt in een achterafzaaltje van een baancafé. Een uiterst belangrijke persoon binnen Celbeton is de onderbelichtte figuur Fernand Spillemaeckers (1938-1978). Hij is niet aleen kunstenaar, maar groeit later uit tot criticus en galeriehouder.
De opening van zijn eerste solotentoonstelling (1964) moet Fernand helaas missen door een auto-ongeval. Zijn abstracte kleurrijke schilderijen oogsten gelukkig, ook zonder zijn aanwezigheid op de vernissage, veel bijval. Al merkt medeoprichter van Celbeton Adolf Merckx dan al op dat Fernand "op zijn eentje de strijd aan het uitvechten is tussen de trouw aan de verf en het verlangen om zijn horizon te verruimen".
De vooruitstrevende Belgische kunstwereld broeit en borrelt in een achterafzaaltje van een baancafé.
Clash
Fernand zal zijn horizon inderdaad verruimen en stelt zelf niet meer tentoon vanaf 1966. Hij legt zich meer en meer toe op kunstkritiek en zelfs jazzrecensies. "In vergelijking met Miles Davis is Louis Armstrong een vulgaire klaroen." Als kunstenaar wordt Spillemaeckers in één adem genoemd met de veel bekendere Raoul De Keyser en Roger Raveel.
Voor die laatste heeft Fernand initieel veel bewondering en hij wordt er ook vaak mee vergeleken. Gaandeweg begint hij echter meer en meer kritiek te geven op Raveel en dat mondt uit in een clash in 1970. Spillemaeckers interviewt Raveel en verwijt hem dat hij voorbijgestreefd is en lijdt aan bekrompen subjectivisme. Fernand’s pen is scherp als een degen en hij zou er het liefst Raveel opspiesen.
Fernand’s pen is scherp als een degen
Buren
Een paar dagen voor de titanenslag met Raveel is in Het Zaaltje de expo Concepten geopend met Spillemaeckers als curator. En dat was niet zomaar een expo! Eerst was hij van plan om enkel lege doeken op te hangen, maar uiteindelijk toont hij als eerste werk van Belgische kunstenaars met een conceptuele inslag: Yves De Smet, Guy Mees en zijn eigen vrouw Lili Dujourie. Op de biljarttafel lag ook een tekst en een illustratie van de grote Daniel Buren. Dit gebeurde zonder zijn medeweten, maar toen de Franse kunstenaar dat vernam had hij enkel sympathie voor Fernand.
Museum M brengt dit verhaal aan de hand van een massa brieven en documenten. De verzuchtingen van de bezoekers ("heel moeilijk" en "een paar bruggen te ver") zijn dan ook goed te begrijpen. Het is zoals met een thesis: als het onderwerp je interesseert is het ongemeen boeiend, maar zelfs dan een beetje saai. Gelukkig zijn er ook een aantal doeken van Spillemaeckers en Raveel te zien. In de laatste kamer komt de expo Concepten zelfs weer even tot leven. De uitleg lezen kan wel helpen: conceptuele kunst, weet je wel. Vermits een ticket voor de permanente collectie je ook toegang geeft tot deze expo, raden we je aan om toch minstens even een kijkje te komen nemen en te proeven.
