Beroemde ex-deelnemers over hun Welsprekendheidstoernooi

Radde tongen schoppen het ver. Wie het gevleugelde woord beheerst, weet zich later niet zelden te manifesteren in de journalistiek, de politiek of op het podium. Een goed voorbeeld is Tim Pauwels. Hij vertoeft samen met Hans De Mey in het selecte clubje van tweevoudige winnaars. De VRT-journalist won in 1992 en 1993 zowel de jury- als de publieksprijs.

Van de twee rondes die hij voor de kiezen kreeg - een voorbereid stuk en een improvisatie op een absurd thema - herinnert Pauwels zich vooral de tweede. ‘Ik kreeg telkens erg moeilijke onderwerpen: ‘ook bakvissen kunnen hengelen’ en ‘klonters in de pudding’.’ Op zo’n thema meteen iets bedenken, is geen sinecure. Pauwels gelooft in een eenvoudige improtechniek: ‘Wat je onderwerp ook is: betrek het op iets geks, zoals appels of sandalen.’

Net in de tactiek onderscheidde Pauwels zich van de concurrentie. ‘Mijn tegenstander was begonnen met een erg geslaagde mop. Daarna moest hij nog drie minuten volpraten terwijl ik de mijne voor het einde gespaard had. Als je een grap hebt, gebruik hem dan op het einde.’

Bebloede arm

Ook stand-upcomedian Bert Gabriëls, die zelf drie keer deelnam aan het toernooi, heeft een handige truc geleerd van Pauwels. ‘Hij had tijdens zijn improvisatie het idee gekregen om een reportage na te spelen. Zo moet je eerst de tijd nemen om te benoemen wat je zogezegd rond je ziet: daardoor krijg je die drie minuten gemakkelijk vol. Die truc heb ik later nog gebruikt.’

Van Gabriëls’ deelnames zullen de meesten zich vooral één moment herinneren. ‘Eens in mijn voorbereid stuk wilde ik aantonen dat dramatiek niet werkte. Ik had een mes mee en de bedoeling was om effectief lichtjes in mijn arm te snijden. Door mijn zenuwen werd ik echter te enthousiast waardoor ik plots een pees doorgesneden had.’ Terwijl presentator Ben Crabbé knipogend vroeg of er een dokter in de zaal was en het onwetende publiek in lachen uitbarstte, werd hij bloedend afgevoerd naar het ziekenhuis.

In een latere editie zou Gabriëls nog een derde plaats wegkapen. ‘Het nadeel aan het toernooi is dat wie de lachers op zijn hand krijgt, vaak ook wint', verklaart hij, nogal verrassend voor een komiek. 'Welsprekendheid is meer dan een grap maken, maar goede argumenten hebben minder invloed op de score, waardoor veel acts soms op een comedystukje leken.’

Stilvallen voor duizend man

Hetzelfde merkte historicus en Midden-Oostenspecialist Koert Debeuf, die het toernooi won in 1995. ‘Niemand had gezegd dat ik het luchtig moest houden’, lacht hij. ‘Dus had ik een relatief serieuze toespraak voorbereid over het Latijn als standaardtaal voor Europa. Ik had ze wel tien keer voor de spiegel geoefend. Het ging om welsprekendheid, dacht ik, en niet om cabaret.’

Toch kreeg Debeufs improvisatie op het schijnbaar onmogelijke thema ‘Wandelende takken in de mist’ burgemeester Louis Tobback aan het schuddebuiken. ‘Mijn grootste concurrent, de rechtenpreses, viel na twee zinnen stil, waardoor ik won.’ Een jaar later was Debeuf echter hetzelfde lot beschoren. ‘Alles in je hoofd werd toen een beetje zwart. Op zo’n moment stilvallen voor duizend man is heel pijnlijk.’

Debeuf zou later speechschrijver worden van Guy Verhofstadt en geeft nu ook les in het speechschrijven. ‘Alles samen zal ik al meer dan 1.000 speeches geschreven hebben.’ Logischerwijs betreurt hij dat welsprekendheid vandaag nog weinig aandacht krijgt. ‘In het onderwijs heeft dat volgens mij te maken met de verminderde populariteit van Latijn en Grieks. Nochtans blijft goed spreken essentieel. Ik pleit dan ook voor meer en niet minder mondelinge examens.’

Als journalist merkt Tim Pauwels dat mensen vaak te onzeker zijn om te spreken. ‘Als ik bijvoorbeeld tijdens een betoging naar de drijfveer van mensen wil peilen, zeggen ze: vraag het aan de vakbondssecretaris. In haast elke job echter moet je tegenwoordig presentaties met PowerPoint geven. Overtuigen is een basisvaardigheid geworden.’