'Bedankt om naar mij te luisteren’

Mannelijke en transgender sekswerkers zijn een verdoken, kwetsbare en moeilijk te bereiken doelgroep. Waar of niet waar? Eigenlijk beide. M$M, mannen die seks hebben met mannen, is een hyperdiverse en veelzijdige sector. De weinige kennis die er over bestaat, slaagt er echter niet in om bepaalde vooroordelen te doorprikken.

Vijf maanden lang werkten masterstudenten geschiedenis - Leon Janssens, Stijn Carpentier, Marie Hendrix, Laura Schoorens en Milan Vandermeulen - intensief samen met de Antwerpse organisatie BoysProject en domeinexpert Magaly Rodríguez García. Dat gebeurde in het kader van ‘service learning’, een maatschappijgerichte stage binnen de opleiding geschiedenis. Het resultaat? Een hit van een lezing, een fototentoonstelling, vijf enthousiaste geschiedenisstudenten en een empowerende ervaring voor de ‘gasten’, zoals de sekswerkers doorgaans genoemd worden.

Escort(e) van ‘t stad

‘Vijf man en een paardenkop’, begint Stijn Carpentier, ‘zoveel man dacht ik dat er ging afkomen. Maar de opkomst voor ‘Escort(e) van ‘t stad’ was onverhoopt groot. Ik heb de Justus Lipsiuszaal nog nooit zo vol geweten.’

Niet vanzelfsprekend, vertellen de studenten. Mannelijk sekswerk krijgt namelijk een dubbel stigma te verduren omdat zowel homoseksualiteit als prostitutie nog steeds niet algemeen aanvaard worden. Dat de perceptie van prostitutie problematisch is, werd alvast duidelijk tijdens de lezing.

‘Mannelijke sekswerkers worden altijd gereduceerd tot hun job, terwijl die groep enorm divers is. Eenmaal je in gesprek verwikkeld geraakt met een van de gasten, dan blijkt dat die hebben meegespeeld in een musical of in een toneelstuk. Of met poëzie bezig zijn en gewoon studenten zijn zoals wij.’

‘Mensen gaan er vaak van uit dat wie seks heeft met mannen meteen ook homo moet zijn. Dat is helemaal niet zo in vele gevallen. Sommige gasten die homoseksuele contacten hebben, identificeren zich helemaal niet als homo.’

Callboys en Matroesjka’s

In de lezing van de geschiedenisstudenten kwam naar voren dat de slachtofferrol bij sekswerk doorgaans sneller wordt vervuld door vrouwen. Een treffende representatie daarvan is te vinden in de Vlaamse tv-wereld.

Leg de gigoloserie Callboys eens naast Matroesjka’s, de reeks over vrouwelijke prostituees uit 2006. In de eerste serie krijgen de mannen geen slachtofferrol toebedeeld, besloten de studenten. De vier mannen richten een eigen escortbureau op en bepalen wie ze aan hun degen rijgen. In Matroesjka’s daarentegen worden Oost-Europese meisjes door mannelijke vrouwenhandelaars gerekruteerd en geëxploiteerd als prostituees.

Het onderscheid is tekenend voor de algemene beeldvorming in Vlaanderen. Frappant is bijvoorbeeld hoe Callboys teruggrijpt naar het clichébeeld van de gigolo, een mannelijke prostituee met vrouwelijke klanten, terwijl dit type slechts een klein deel van de mannelijke sekswerkpopulatie vertegenwoordigt.

De studenten merkten dan ook dat een lezing over mannelijk sekswerk niet evident bleek voor iedereen. ‘Bepaalde mensen uit onze omgeving zijn niet naar de lezing gekomen omdat ze het thema niet aankonden. Maar tegelijkertijd hebben we mensen ook doen veranderen van mening. Mijn papa bijvoorbeeld was in alle staten van enthousiasme’, lacht Marie.

Afschaffen, reguleren of eindelijk eens luisteren?

Desondanks is er nog werk aan de winkel. Huidige debatten over prostitutie laveren namelijk tussen ‘afschaffen’ of ‘reguleren’, maar gebeuren steeds weer boven de hoofden van hun doelgroep.

‘Er moet echt eens naar de sekswerkers zelf worden geluisterd’, benadrukt Stijn, ‘want door politici wordt dat momenteel niet gedaan. Het hele debat over Villa Tinto gebeurde bijvoorbeeld compleet boven de hoofden van iedereen die er echt iets mee te maken had. Sommige academici beginnen daar nu wel meer en meer op te letten. Professor Rodríguez is zo iemand.’

Ook de Antwerpse hulporganisatie BoysProject zet een stap in de goede richting. Jasper Kerremans, die er al vijf jaar hulpverlener is, vertelt hoe zij een veilige plaats voor mannen en transgenders creëren en aan schadebeperking en preventie doen. ‘We gaan ervan uit dat sekswerk een realiteit is. Veel mensen overleven op die manier of maken die keuze, daar gaan wij niet moraliserend over oordelen,’ klinkt het.

Concreet informeren de hulpverleners van BoysProject over seksuele gezondheid, delen ze condooms uit en bieden ze gratis doktersafspraken aan. Jasper vult aan: ‘Er is elke woensdag ook een drop-in, een ontmoetingsmoment in huiskamersfeer. De gasten kunnen er gewoon binnen en buiten lopen. Dat werkt heel goed bij onze doelgroep, merken we.’

Een kat in een huiskamer

‘We hadden eerst wat koudwatervrees’, vertelt Jasper over het service learning-project van de geschiedenisstudenten. ‘Maar er was een duidelijke vraag vanuit onze gasten: Wanneer gaan wij eigenlijk ons verhaal eens opschrijven? Want wij komen eigenlijk nooit aan het woord om onze geschiedenis te vertellen.’

Aandacht voor het persoonlijke verhaal stond bijgevolg centraal in de fototentoonstelling die bij de lezing hoorde. Marie Hendrix, het meisje achter de cameralens, licht toe hoe ze steeds gewoon met de gasten door de stad wandelde en hen zelf het woord liet nemen.‘Met de fototentoonstelling willen we laten zien dat het alles behalve clichéverhalen zijn. Daarom kozen we voor onze poster ook het super herkenbare en huiselijke beeld van een kat’.

‘K. was de enige sekswerker die herkenbaar gefotografeerd wilde worden. Hij was ook aanwezig op de avond van de lezing. De hele tijd heeft hij bij zijn eigen foto gestaan. Zo van “kijk, hier ben ik”. Ik denk dat het voor hem heel veel betekende om niet scheef bekeken te worden en het gevoel te hebben dat er een grotere groep interesse had in hem.’

De studenten hebben er een interessante en soms emotionele rit op zitten. Maar ze kijken met een tevreden blik terug op hun ervaringen. ‘Af en toe kwamen er ook heel zware verhalen boven water. De treinrit naar huis was dan van onschatbare waarde. Dan konden we even stoom aflaten.’

‘Het is eigenlijk opvallend hoe we zoveel tijd in dit project hebben gestoken. Professor Rodríguez voelt zich daar ook schuldig over’, lachen de studenten. ‘Gelukkig is het voor ons altijd meer geweest dan een vak’.