Imaging Lab digitaliseert oude documenten in sneltempo

In de donkerste krochten van de KU Leuven Universiteitsbibliotheek aan het Ladeuzeplein gebeuren zaken die het licht niet kunnen verdragen. Hier worden onder andere oude manuscripten gedigitaliseerd die gevoelig zijn voor licht, maar evengoed collecties postkaarten.

Naast het digitaliseren en beschikbaar stellen van manuscripten en objecten kan de dienst Imaging Lab manuscripten of de verschillende soorten gebruikte pigmenten of inkt onderzoeken. Dit noemen zij 'beeldvorming'.

Imaging Lab is een van de weinige diensten in België die digitaliseert met de focus op boeken en manuscripten. De universiteiten van Antwerpen en Gent digitaliseren bijvoorbeeld ook boeken en manuscripten, maar zij richten zich, qua onderzoek en beeldvorming, meer op schilderijen.

Bestaansrecht

Zo'n tien jaar geleden startte Bruno Vandermeulen, hoofd van de dienst Digitalisering, mede de dienst. 'Dit is gegaan met vallen en opstaan. Hierdoor hebben we veel geleerd en hebben we gerenommeerde expertise ontwikkeld', vertelt hij. De resultaten mogen er zijn: Imaging Lab is een erkende dienst binnen een officiële erfgoedbibliotheek.

Het bestaansrecht van de dienst is het beschikbaar maken van de documenten voor een breed publiek. Een ander voordeel is dat broze objecten - bijvoorbeeld een perkament uit de oudheid - ingekeken kunnen worden zonder het gevaar ze te beschadigen.

Het doel van de dienst is het digitaliseren en ontsluiten van fysieke materialen. Waar vroeger financiering aangevraagd kon worden voor de digitalisering van objecten, is er nu enkel financiering voor het aan de slag gaan met de data.

Op volle toeren

Digitaliseren kan nog een hele klus zijn, stelt Vandermeulen. Iemand moet de documenten fotograferen en elke pagina draaien, en alle data moeten worden geconserveerd zodat de bestanden ook in de toekomst nog leesbaar zijn. Maar ook moet er metadata toegevoegd worden zoals de auteur en bij welke afbeelding een bepaald hoofdstuk begint. Zo is het resultaat van de digitalisering ook terug te vinden.

Een medewerker controleert daarna alles nog een keer. 'We hebben toch een standaard hoog te houden als officiële erfgoedbibliotheek', aldus Vandermeulen.

'Imaging Lab draait op volle toeren: we produceren 180.000 afbeeldingen per jaar, wat neerkomt op ongeveer 450 afbeeldingen per dag per medewerker', gaat Vandermeulen trots verder. Gezien veel van deze arbeid manueel is, kunnen zij de vraag amper bijhouden en moeten keuzes gemaakt worden. Hierdoor kunnen niet alle verzoeken gehonoreerd worden.

Het team Digitalisering bestaat uit twee voltijd digitaliseerders, een verantwoordelijke voor beeldvorming en nog twee medewerkers die mee de projecten opvolgen. Zijn medewerkers hebben achtergronden in de historica of in de techniek.

Eindresultaat

De dienst werkt met camera's in plaats van scanners omwille van de snelheid en de hoge kwaliteit. Vandermeulen legt uit dat 'het eindresultaat geen afbeelding maar data is'. Deze data kunnen afbeeldingen zijn, maar evengoed tekstdata zijn na verwerking.

De bedoeling kan zijn om een getrouwe weergave van het origineel te maken, de tekst doorzoekbaar te maken, de verschillende lagen pigment van een miniatuur analyseren of het materiaal van een document te bestuderen.

Als het hele proces doorlopen is, kunnen studenten de resultaten van tekstdocumenten terugvinden in Limo (de bibliotheekcatalogus waar je ook gedigitaliseerde bronnen terugvindt, red.). Libis, een dienst van KU Leuven Bibliotheken, voorziet de preservatie van de resultaten.

Samenwerking

Imaging Lab voorziet samenwerking tussen delen van de administratieve diensten en het academisch deel van de KU Leuven. Zo heeft de dienst samengewerkt met onderzoekers om een koepel te ontwerpen met binnenin veel lichtjes om documenten na digitalisering interactief te bekijken en te analyseren. Dit project (RICH) werd gerealiseerd met onderzoekers van het departement Electrotechniek (ESAT) en faculteiten Letteren en Theologie.

Ook werken zij met het Book Heritage Lab samen binnen de KU Leuven Kernfaciliteit VIEW. De samenwerking bestond al tien jaar, maar werd dit jaar in een officieel jasje gestoken. VIEW maakt onderzoek mogelijk op het gebied van diagnose, conservering en nieuwe technologieën voor digitalisering van historische artefacten. Onderzoekers, collectiebeheerders, erfgoedinstellingen en zelfs masterstudenten kunnen samenwerken met de dienst.