Hoe luid een stilte kan zijn

Rijdend langs het water komen we aan bij het OPEK terwijl in de achtergrond het album Surfer Rosa van de Pixies speelt. Bij het binnenkomen worden er oordopjes aangeboden alsof we een muziekconcert betreden. Een overvolle zaal kijkt naar het nog onbemande podium. Enkele laatkomers laten hun ogen door de zaal glijden, op zoek naar nog een plek. Op het podium, achter een dun doek, staan muziekinstrumenten: een imposant drumstel en enkele elektrische gitaren.

Regisseur Adriaan van Aken herwerkt in coproductie met Het Nieuwstedelijk de roman De zeer schoone uren van Juffrouw Symforosa, begijntjen van Felix Timmermans. Hij combineert dat liefdesverhaal met de stevige klanken van de Pixies uit hun gelijkklinkende album Surfer Rosa.

Het nieuwe oude

Op een mooie lentedag komt tuinman Martinus de druivelaar snoeien in het het hofke van begijntje Surfer Rosa. Rosa wordt getroffen door de pijlen van Cupido en raakt hopeloos verliefd op Martinus. Ze durft het hem niet te zeggen. Wanneer ze eindelijk de moed bijeenraapt om haar liefde te verklaren, blijkt die onbeantwoord. Een klassiek verhaal over eenzijdige liefde uit 1917 dat even relevant is in 2022, weliswaar gesitueerd op de Oude Markt in de plaats van in het Begijnhof.

Als je met Surfer Rosa Begijntje een klassiek toneelstuk hoopt te zien, zal je teleurgesteld thuiskomen. Het is niet alleen gebaseerd op een boek; Joke Emmers (Rosa Begijntje) en Gert Jochems (Martinus) brengen het verhaal ook als een boek. Meer dan acteren mimen de spelers het verhaal terwijl de tekst voor het publiek verschijnt op dunne doeken.

De muziek begeleidt het verhaal, maar breekt het tegelijkertijd ook. Als Rosa angstiger wordt, bouwen de drums mee de spanning op. Daartegenover raakt het lieflijk begijntje tot over haar oren verliefd op de harde gitaren van de Pixies - een heuse stijlbreuk als het ware. De regisseurs, Adriaan Van Aken en Roel Swanenberg, zijn erin geslaagd deze gewaagde combinatie te doen slagen. Het stuk voelt aan als één geheel, alsof de rockplaat uit de jaren '80 geschreven is voor het katholieke liefdesverhaaltje.

Humor en ironie

De toon doorheen heel het stuk blijft luchtig en enigszins ironisch. Zo bestaat de beginscène uit Martinus die een dikke minuut luid van zijn drankje slurpt terwijl Rosa vertederd naar hem kijkt. Van Aken weet op prachtige wijze de pure absurditeit van verliefdheid te vangen. Zelfs op de meer emotionele momenten is er plaats voor humor. Wanneer Rosa en Martinus het toneel afstormen, blijven alleen de bandleden over die elkaar verward aankijken en het publiek zo terug met de voeten op de grond zetten.

De bandleden worden ook doorheen heel het stuk betrokken in het liefdesspel. Ze vormen als het ware de derde en vierde acteurs. Voor Surfer Rosa Begijntje maakte de band in kwestie, STILLL, zelfs een eigen cd waarvan twee nummers tijdens het toneelstuk te horen waren. Bij de aftiteling zongen de makers en enkelingen uit het publiek al stevig mee.

Kracht in de stilte

Emmers zegt geen woord tijdens het stuk, maar vertelt paradoxaal toch heel veel. Met de microfoon voor haar mond is ze enkel in staat te lachen, maar net die lach kan meer de angstigheid van verliefdheid overbrengen dan duizend woorden. Wanneer het verhaal op zijn climax komt, volstaat één blik om de wanhoop van onbeantwoorde liefde uit te leggen. De kracht van het toneel zit in de stilte, in sterk contrast met de slagen van de drum.

Extra applaus gaat uit naar de vaak vergeten personen achter een toneelstuk, in het bijzonder de man van het licht. Zo geeft de lichtinval tussen de doeken het stuk een diepere dimensie. De sfeer wordt voor het publiek gecreëerd, het enige wat hen nog rest is zich laten meeslepen in het verhaal.

Surfer Rosa Begijntje is een oud, herkenbaar verhaal dat op een verfrissende wijze wordt gebracht. Of zoals men het wel vaker zo mooi zegt: muziek zal altijd de kunstvorm zijn die het dichtst bij vreugde, verdriet en herinneringen staat. En dat hebben ze bij Het Nieuwstedelijk volledig begrepen.