Dit worden de Vlaamse studievoortgangsregels

De Vlaamse regering heeft een ontwerp van decreet goedgekeurd dat Vlaanderenbrede studievoortgangsregels bevat. Het decreet zou tegen de zomer gestemd worden in het Vlaams parlement, om van kracht te gaan in academiejaar 2023-2024.

Het decreet van 14 pagina's, dat Veto kon inkijken, is veel zwakker dan wat origineel in het regeerakkoord stond. Er komt geen harde knip tussen bachelor en master of een 50% CSE-regel na het eerste jaar. Al sinds 2020 zijn er signalen dat onderwijsminister Ben Weyts (N-VA) de strenge regels zou loslaten.

'Nog strenger'

Het blijft hoe dan ook een gezichtsverlies voor de N-VA dat de harde regels er niet zijn gekomen. In de plaats komt er onder andere de 'mijlpaalregel' van de KU Leuven: als je na twee jaar studeren niet al je eerstejaarsvakken hebt behaald of hebt laten delibereren, moet je stoppen met je opleiding.

Weyts' kabinet probeerde het feit dat de 'knip' vroeger wordt geplaatst te verkopen als een strengere maatregel. 'We grijpen nog steviger in dan we al van plan waren', klinkt het in een persbericht.

Dat wringt met onder andere Weyts' voorstel om volgtijdelijkheid in te perken. In het regeerakkoord stond nog dat er 'stringentere modeltrajecten' moesten komen 'op basis van volgtijdelijkheid'. Dat bleek te slecht voor de studievoortgang te zijn – zelfs zo slecht dat het decreet volgtijdelijkheden expliciet aanpakt. In het vervolg mogen ze enkel nog in geval van 'risico's of veiligheidsproblemen'.

Recht op 45 studiepunten

Een andere opmerkelijke maatregel: studenten krijgen het recht om elk jaar minstens 45 studiepunten op te nemen, welke studievoortgangsmaatregelen ze ook opgelegd krijgen. Als er geen studievoortgangsmaatregelen gelden, heb je zelfs recht op 72 studiepunten. Dat is om instellingsregels tegen te gaan die je studievertraging doen oplopen.

Hoe zijn we bij zulke andere maatregelen uitgekomen? Het originele regeerakkoord kreeg flink wat tegenstand: de regels waren gebaseerd op buikgevoel en casuïstiek, klonk het. In 2020 heeft Weyts' kabinet een werkgroep gevraagd om cijfermateriaal te verzamelen over studievoortgangsregels. In september dit jaar is hun advies op het bureau van de minister beland.

De instellingen, dominant in de werkgroep, wilden zoveel mogelijk vrijheid om zelf regels te ontwikkelen. Daar ging de minister slechts beperkt op in. Instellingen wilden een aantal studievoortgangsregels voortaan juridisch mogelijk maken, maar Weyts koos gewoon een van die regels uit: de mijlpaal van de KU Leuven.

Niet meer op dossier

Op dit moment loopt het studievoortgangssysteem van de KU Leuven immers nog de randjes af van de wet. Beslissingen als een uitsluiting moeten 'op dossier' gebeuren, terwijl in de praktijk de universiteit de bewuste studenten met één pennentrek uitsluit.

Hetzelfde geldt voor de 30% CSE-regel aan de KU Leuven, die studenten met minder dan 30% studie-efficiëntie in het eerste jaar uitsluit van de opleiding. Het nieuwe decreet staat toe om zo'n maatregel instellingsbreed uit te voeren in plaats van 'op dossier'.

Tot een 50% CSE-regel in Vlaanderen is het niet gekomen. Instellingen mogen voortaan studenten met een laag studierendement uitsluiten als hun studies 'geen positief resultaat' meer gaan opleveren.

Dat leidt tot nervositeit bij studentenvertegenwoordigers, want vanaf welke grens is dat? Kan een instelling nog steeds voor 50% gaan? De data van de werkgroep toonden alvast dat studenten met een studierendement van 30% of 40% nog te hoge kansen hebben om een diploma te halen.

Minstens 54 studiepunten opnemen

Een derde voorstel uit het regeerakkoord: startende studenten moeten minstens 50 studiepunten opnemen in hun eerste jaar. Over die maatregel ontstond al snel twijfel. De werkgroep van de instellingen omschreef het probleem als 'geen issue'.

Weyts zet toch door. Het worden zelfs 54 studiepunten. Het blijft een raadsel wat het doel is van de maatregel: 88% van de startende studenten in het hoger onderwijs neemt al meer dan 50 studiepunten op, zo blijkt uit cijfers van de instellingen. De overige groep bestaat voor een groot deel uit studenten met een bepaald statuut. Voor hen zou de regel niet gelden.

Wat overblijft, is een kleine, onbekende groep studenten. In de hogescholen valt op dat het percentage uit kansengroepen behoorlijk hoog is onder hen.

Recht op begeleiding en studieadvies

Het voorontwerp verankert het recht van studenten op een gesprek met een studie- of trajectbegeleier. Dat is vooral te zien als een symbolische maatregel.

Op vlak van oriëntering komen er niet enkel nieuwe verplichte ijkingstoetsen bij, maar instellingen zijn in de toekomst ook verplicht om remediëring te koppelen aan de ijkingstoetsen. Denk dan aan een verplichte zomercursus als je minder dan een 10/20 haalt, of – zoals bij burgerlijk ingenieur aan de KU Leuven – een vrijstelling van 1 studiepunt als je wel slaagt op de toets.

In de toekomst verdwijnt dan ook de term 'ijkingstoets', en wordt die 'starttoets'. In het nieuwe systeem doet de toets immers meer dan 'ijken': hij heeft een werkelijk gevolg voor je opleiding.

Hoe verder?

De regering heeft nu een principieel akkoord over het nieuwe hogeronderwijsdecreet. Dat gaat naar de adviesraden en langs de Raad van State om voor de zomer in het parlement te belanden.

Het is uitkijken naar het advies van de Vlaamse Onderwijsraad, waar de hogescholen en universiteiten zich buigen over het voorontwerp. De nieuwe regels tornen aan de onafhankelijkheid van de instellingen. De Vlaamse Vereniging van Studenten laat alvast weten dat ze het mijlpaalsysteem te streng vinden. Dat is bovendien pas dit jaar ingevoerd aan de KU Leuven, waardoor de roep kan ontstaan om eerst de resultaten af te wachten.

De eerste reacties van de instellingen op het nieuwe voorstel waren alvast positief, al was dat waarschijnlijk voor een deel opluchting tegenover de originele plannen. Vooral de geldkwestie kan nog opspelen. De nieuwe verplichte remediëring 'kost tijd en energie, en bijgevolg: geld', stelt Rik Van de Walle, rector van de UGent en voorzitter van de Vlaamse Interuniversitaire Raad. Hij hoopt, 'en meent te weten', dat bij de behandeling van het decreet in het parlement dat punt aan de orde zal komen.