De witte geschiedenis van Stellenbosch University

Toen in 1948 de National Party aan de macht kwam in Zuid-Afrika, stond het land ingrijpend te veranderen. Met de inwerkingtreding van de Population Registration Act en de Group Areas Act in 1950 tuimelde het ontwikkelingsland in een donkere periode, die later bekend zou worden als de "apartheid".

De vier grootste etniciteiten - wit, gekleurd, Bantu, Indiaas/Aziatisch - werden van elkaar gescheiden en gedwongen zich te settelen in gesegregeerde wijken. Tussen 1964 en 1970 moesten honderdduizenden gekleurde mensen hun woonst verlaten, om te trekken naar een van de voor hen ingerichte townships, doolhoven van slecht gebouwde huisjes waar hygiëne en stromend water een zeldzaamheid zijn.

Stellenbosch

In Stellenbosch, op 50 km van Kaapstad, woonden de meeste gekleurde mensen in de wijk Die Vlakte. Maar ook zij werden manu militari naar hun townships verscheept. Naast Cloetesville en Idasvallei, is Kayamandi het beruchtste. Met een bevolkingsdichtheid van 16.000 per km² is de buitenwijk een broeihaard voor infectieziekten, waaronder aids. De Zuid-Afrikaanse president Cyril Ramaphosa heeft ook al zijn zorgen geuit in verband met het coronavirus.

Die Vlakte werd destijds een witte wijk. Stellenbosch University kreeg er grond toegewezen om haar campus uit te breiden. Nu bevindt onder andere het gebouw van Arts & Humanities zich er nog. Buiten het verzet van één professor, ging de universiteit mee in de herbestemmingsplannen.

Stellenbosch University heeft niet alleen gebouwd op grond van gekleurde Zuid-Afrikanen, maar heeft tot 1977 ook geen enkele zwarte student toegelaten. In 2016 was nog 61,3% van de studenten wit, terwijl maar 7,8% van de totale Zuid-Afrikaanse bevolking wit is.

Hoewel er wel degelijk verbetering is op vlak van studenten, blijft het lage aantal zwarte professoren een acuut probleem. De universiteit is een van de meest prestigieuze instituten van het land, waarnaar veel geld vanuit de National Research Foundation stroomt.

Erfenis

Eline Kamanga heeft met haar masterthesis de blijvende impact van de apartheid in kaart gebracht. Ze sprak met meerdere zwarte studenten aan de universiteit over racisme, discriminatie en ongelijkheid. Mannelijke studenten beweerden meermaals voor crimineel aanzien te worden. Verder meenden ze dat witte studenten vaak niet in dezelfde rij als hen willen zitten en dat ze niet in alle openbare gebouwen welkom zijn. Vasti Roodt, professor filosofie aan de universiteit, gaf toe dat er op sommige campussen onder studenten een cultuur heerst 'van weerzinwekkende tradities'.

In de aula worden soms discussies in het Afrikaans gehouden, terwijl de officiële instructietaal Engels was, zodat Engelstalige zwarte studenten niet mee konden volgen.

Dat laatste was het onderwerp van een heus taaldebat, aangevuurd door de studentengroep Open Stellenbosch. In 2015 hielden ze een reeks van protesten op de universiteit, wat leidde tot een voorkomen aan het Parliament’s Portfolio Committee on Higher Education. Toenmalig vicekanselier en huidig rector Wim de Villiers gaf ginds toe 'dat die problemen opgelost moesten worden'.