Alleen is 'in je kot blijven' niet altijd zo simpel

Voor veel studenten verliep deze aanpassing relatief vlot. We zitten als het ware in een onverwachte blokmodus. Toch blijkt voor een zorgwekkend groot percentage de spanningen thuis te stijgen. Uit een recente bevraging van Teleblok bleek dat driekwart van de studenten zich meer zorgen maakt dan anders. Die preoccupatie draait bij ongeveer 30% van hen rond samenleven met ouders. Iets meer dan 20% heeft het moeilijk met ruzies thuis. En bijna 40% ervaart een hevige deuk in het zelfvertrouwen sinds de aanvang van de quarantaine.

Hulplijnen zien stijging

'Hulplijnen als 1712, AWEL en Nupraatikerover.be geven aan dat het aantal contactopnames de voorbije weken, voornamelijk vanaf de tweede en derde week, systematisch aan het stijgen zijn', vertelt Tim Stroobants, directeur van het Vlaams Expertisecentrum Kindermishandeling. De studenten zijn nochtans een groep die vaak over het hoofd wordt gezien wanneer het gaat over huishoudelijk geweld.

Studenten vormen een specifieke groep die een beetje onder de radar verdwijnt. Kinderen uit gewelddadige thuissituaties kunnen begeleiding krijgen tot hun achttiende, daarna zijn ze officieel volwassen en verantwoordelijk voor hun eigen keuzes. Maar vaak houdt het leven zich niet aan leeftijdslimieten en zijn keuzes fictie. Financiële problemen kunnen iemands mogelijkheden beperken en zeker als student is het niet altijd gemakkelijk om volledig zelfstandig te zijn. Daardoor blijven veel studenten thuis wonen, ook al is 'thuis' geen veilige haven.

Zwart-wit

De situatie kon voor sommigen in pre-corona tijden nog doenbaar zijn. Maar de quarantaine drijft spanningen tot een hoogtepunt. Zoals Peter Adriaenssens, kliniekhoofd van de dienst kinderpsychiatrie in het UZ Leuven, vertelde in een interview in Humo: 'Overal waar er een vorm van dominantie bestaat – binnen koppels of bij ouder versus kind – is er nu een risico. De quarantaine zal die problemen niet veroorzaken, maar doet wel de stress binnen die gezinnen toenemen.'

Daarbij is een moeilijke thuissituatie niet altijd zwart-wit. De rollen van geweldpleger en slachtoffer zijn soms niet eenvoudig te onderscheiden, met name in gespannen situaties tussen ouders en hun volwassen kinderen kan het geweld wel eens van beide zijden komen. Sommige studenten die hun quarantaine nu bij hun familie doorbrengen, weten niet meer hoe ze de huiselijke stormen kunnen volhouden. Een medewerker van de Sociale Dienst aan de KU Leuven raadde in dat geval aan om er vooral mee naar buiten te komen, erover te praten en een bemiddelaar te zoeken.

Maar schaamtegevoelens houden iemand vaak tegen om hulp te zoeken. Want waarom blijf je in die situatie als het onhoudbaar aanvoelt? Ook angst, schuld en afhankelijkheid zijn bindende factoren die iemand kunnen tegenhouden om hulp te zoeken of om het huis te verlaten. 15% van de ondervraagde studenten in een CM-studie praat met niemand over zijn/haar zorgen. Een derde voelt minder emotionele steun dan in pre-corona tijden.

Psychologisch geweld is onderschat en weinig zichtbaar, maar effectief traumatiserend. Charlotte, hulpverlener bij het Centrum Algemeen Welzijnswerk (CAW), raadt aan om toch iemand in vertrouwen te nemen. 'We weten dat dat supermoeilijk is omdat er vaak gedreigd wordt om het niet verder te vertellen. Maar enkel door erover te spreken kan er effectief iets veranderen.' Ze benadrukt dat schaamte en schuld heel normaal zijn in dergelijke situaties, 'maar weet dat er altijd mensen zijn die je willen begeleiden en steunen'.

Mail of Skype

Vanuit de KU Leuven kunnen studenten een laagdrempelige manier van begeleiding vinden bij de Sociale Dienst. Die biedt momenteel een luisterend oor, zowel telefonisch als via mail of Skype. Een gesprek op de Sociale Dienst is ook gratis. Daarnaast kunnen studenten terecht bij de psychologen en psychiaters van het Studentengezondheidscentrum (SGC). Binnen het SGC is er ook het Mindmates-project; een initiatief dat verbondenheid stimuleert en taboes doorbreekt rond mentaal welzijn. Tijdens de quarantaine wordt er extra ingezet op de student die eenzaamheid ervaart.

Ondanks de drukte kan een student ook terecht bij een psycholoog van het SGC. Het tarief is 18 euro, maar een vermindering kan aangevraagd worden bij de Sociale Dienst indien nodig. Er is een breed aanbod van hulpverlening, maar soms kan het toch even zoeken zijn naar de juiste begeleider of hulpvorm. Er kan dan samen met de student ook gezocht worden naar de meest passende formule. Zo biedt het Centrum bijvoorbeeld ook een aanbod rond grensoverschrijdend gedrag aan.

Ook de Sociale Dienst behandelt doorheen het jaar allerhande problemen, maar nu merkt men toch een verhoging van problemen op, aldus Martine Colpaert, medewerkster bij de dienst. Dat is ook niet altijd expliciet: 'Vaak mailen studenten ons met tastbare zaken, maar soms voel je wel tussen de regels dat hier meer aan de hand is. Het is dan aan ons om af te tasten op welke manier we nog meer hulp kunnen bieden'.

Wanneer de thuissituatie onhoudbaar wordt, kan men via de Sociale Dienst doorgestuurd worden naar crisisopvang. 'Als er een kamer vrij is binnen een gesubsidieerde residentie, dan kan Residentiebeheer een kamer aanbieden vertelt Colpaert. Met de huidige maatregelen is dat minder vanzelfsprekend maar als de vraag komt dan zoeken we mee naar een oplossing.'

Je bubbel doorprikken

Niet elke situatie is echter zo zwart-wit. Spanningen kunnen ook ontstaan of verergeren door de coronamaatregelen zelf, door de onzekerheid en ellendigheden die het met zich meebrengt. 'Als je vastzit in je eigen 'bubble' zoals we nu verplicht zijn van te doen, is er meer kans op conflicten' vertelt Colpaert. 'Wanneer studenten een moeilijke gezinscontext ter sprake brengen, proberen we de situatie uit te diepen en te kijken naar de student zijn reactie op het conflict. Samen zoeken we dan naar een andere manier van reageren, die wat rust zou kunnen brengen.'

'Daarnaast gaan we ook nakijken of er iemand in de omgeving is die kan tussenkomen', gaat Colpaert verder. 'Op andere momenten gebeurt het dat wij ook contact opnemen met de ouders, partner of gezinsleden zelf. Dat doen we nooit zonder dat de student er expliciet om vraagt. Op die manier kunnen we dus ook van op afstand bemiddelen, het gesprek aangaan met beide partijen en soelaas proberen te brengen.'

Praten helpt

Voor wie zelf iemand kent met een moeilijke situatie, is het belangrijk om eerst in dialoog te gaan. Als de persoon in kwestie verdere stappen wil ondernemen, kan die zo ook versterkt worden in het zoeken van hulp. Zelfs als men uit de probleemsituatie is, benadrukt Colpaert dat het belangrijk is om erover te praten en er constructief mee om te gaan: 'De bedoeling is om niet alleen op overlevingsmodus te werken, maar daar ook sterker in te worden.'

De zwaarte van de situatie doet de drempel om te praten enkel maar toenemen. Nochtans is praten, met wie of in welke vorm dan ook, nog steeds de beste manier om met moeilijke thuissituaties om te gaan.
Vlaanderen kent verschillende instanties die een luisterend oor bieden, zoals hulplijnen 1712, Awel en Nupraatikerover.be. Instanties als het CAW en de Sociale Dienst van de KU Leuven kunnen dan weer concrete ondersteuning bieden voor studenten in nood. Zij zoeken op een niet-bindende wijze duurzame oplossingen die een verbetering vooropstellen.