Academici waarschuwen rectorkandidaten voor 'pensée unique' aan KU Leuven

In hun brief verwijzen de initiatiefnemers naar de Angelsaksische wereld 'waar academici steeds vaker het zwijgen wordt opgelegd'. Concreet noemen ze Steven Pinker, een Harvard-professor die vorig jaar beschuldigd werd van 'wetenschappelijk racisme'.

'Impliciete bedreiging'

Wordt ook Leuvense academici het zwijgen opgelegd? 'De frontlinie van de spanning tussen wetenschap en ideologie ligt in de Verenigde Staten, Engeland en Nederland', vertelt Freek Van de Velde, een van de initiatiefnemers en professor Nederlandse taalkunde. 'Maar helemaal afwezig is dit probleem niet.'

'Er zijn hier misschien geen gemediatiseerde voorbeelden, maar er is een impliciete dreiging bij bevorderingen, publicaties en het verwerven van fondsen. Is er voldoende ruimte voor dissidente stemmen in de verdeling van het geld? Dat is een sluipend aspect, geen onmiddellijke bedreiging.'

Humane wetenschappen

De open brief werd bewust niet universiteitsbreed verspreid. Van de Velde: 'We wilden in eerste instantie een kleine groep om het initiatief op poten te zetten, met mensen uit diverse faculteiten en groepen. Het gaat hier niet om een paar academici die een appeltje te schillen hebben met hun decaan of de rector.'

Toch gaat het vooral om academici uit de humane wetenschappen. 'Daar bestuderen ze thema’s zoals kolonisatie, gender en onderwijs. Thema's waar mensen vaak een sterke opinie over hebben. Die academici komen sneller in het vizier van mensen die zich gechoqueerd of niet vertegenwoordigd voelen', legt Van de Velde uit.

Rectorkandidaten reageren

De academici moesten niet lang wachten op een (digitaal) antwoord van de rectorkandidaten. Van de Velde vertelt blij te zijn dat beide kandidaten de moeite hebben genomen om op korte termijn te reageren. 'In ieder geval schuiven ze het niet af als irrelevant of oninteressant.'

De twee kandidaten reageren opvallend verschillend op de open brief. Volgens Van de Velde 'focust Luc Sels wat meer op de shitstorm die academici ondergaan als ze bepaalde standpunten verkondigen in de media. Tytgat schrijft meer over die interne pensée unique waar het ons vooral om te doen is.'

Sels: demografische diversiteit en respect

Luc Sels pleit allereerst voor meer 'demografische diversiteit', zowel in de aula's als op de werkvloer. Voor de huidige rector gaan een diversiteit aan opvattingen en een 'meer gendergelijke en kleurrijke universiteit' immers hand in hand.

Wat die 'shitstorm' betreft, wil Sels het naar eigen zeggen 'nog duidelijker opnemen voor wetenschappers wanneer ze op sociale media op onaanvaardbare manier bejegend worden.'

Het debat mag scherp zijn van Sels maar 'botsende visies mogen niet leiden tot botsende mensen'. De rector pleit voor respect en collegialiteit. 'Respect en vrijheid van mening zijn niet tegengesteld zoals sommigen beweren. Integendeel, ze kunnen niet zonder elkaar', schrijft hij.

Professor Van de Velde stelt zich daar vragen bij. 'Collegialiteit, respect en besluitvorming zijn ook potentiële wapens om mensen in de pas te laten lopen. Dat zijn heel oneigenlijke criteria, vind ik, om iemands wetenschappelijke merites te beoordelen.'

Sels wil tot slot ook nagaan of er in de verschillende opleidingen voldoende aandacht gaat naar non-WEIRD (non-Western, Educated, Industrialized, Rich, Democratic, red.) en dekoloniale stemmen. Van de Velde: 'Ik zou op persoonlijke titel graag willen weten wat men verstaat onder het dekoloniseren van cursussen. Ik vind dat op dit moment een vaag en modieus begrip.'

Tytgat: basisfinanciering

In zijn antwoord op de brief haalt tegenkandidaat Jan Tytgat zijn stokpaardje van stal: een pleidooi voor basisfinanciering. 'Dankzij basisfinanciering kunnen ook ideeën die op het eerste zicht niet sympathiek lijken of op tegenkanting stoten getoetst worden', schrijft hij. Het huidige financieringsmodel zou onderzoekers dwingen tot 'conformisme'.

Van de Velde reageert kritisch: 'Basisfinanciering kan een deel van de oplossing zijn. Maar het gaat bijvoorbeeld ook over welzijn op het werk. Wat als je je genegeerd voelt door je collega's omdat je aan een bepaald soort onderzoek doet? Dat wordt niet per se opgelost door basisfinanciering.'

Tytgat gebruikt in zijn antwoord de woorden 'cancelcultuur' en 'politieke correctheid'; Sels doet dat niet. 'Wij willen onszelf ver houden van zulke woorden. Dan kom je snel in een bepaalde hoek terecht. Voor ons gaat dit verder dan woke versus niet-woke of progressief versus conservatief', reageert Van de Velde.

Tytgat pleit ten slotte voor een 'dialogale universiteit' of 'een plek waar gezocht kan worden naar het ware, het goede en het schone'. 'Ik zal ook ideeën verdragen die ik zelf niet deel. Ik zal geen collega's met afwijkende mening op mijn bureaumatje roepen', belooft hij.

Hebben de initiatiefnemers zelf suggesties voor de volgende rector? 'Wij willen op dit moment zeker geen concrete aanbevelingen doen. Wij wilden alleen dat dit thema prominenter op de agenda zou staan', aldus Van de Velde.