De belangrijkste rectorverkiezingen van de eeuw: 'Welk authentiek verhaal heb je dan nog te vertellen?'

Nadat dinsdag 25 februari de oproep voor kandidaat-rectoren gelanceerd werd, kondigden diezelfde dag nog vicerector Internationaal Beleid Peter Lievens en gastro-enteroloog Severine Vermeire hun kandidatuur aan. Enkele dagen voordien deed vicerector Onderwijsbeleid Tine Baelmans dat al. Zij koos de vlucht vooruit en wachtte niet op de officiële oproep. 

Kandidaten hebben nog een maand de tijd om zich kenbaar te maken, maar het wordt nu al moeilijk om uit de schaduw te treden van de drie die dat al deden. 'Alle combi­naties van profielen zijn hiermee mogelijk', zegt professor mediacommuni­catie Baldwin Van Gorp. 'Wie ervaring wil, kan op Baelmans of Lievens stemmen. Wie een frisse wind wil laten waaien kan voor Vermeire kiezen en voor wie gender een belangrijk topic is, zijn er twee vrouwen kandidaat.' 

Toch worden in de wandel­gangen nog enkele namen genoemd. De meest nadrukkelijke is die van Lieven Boeve, voormalig topman van Katholiek Onderwijs Vlaanderen en professor Theologie. Die gaf in De Morgen te kennen dat hij inderdaad twijfelt, maar dat het nog alle kanten uit kan. 

'Hoe dan ook zijn het de belangrijkste rectorverkiezingen aan de KU Leuven van deze eeuw', zegt Knack-redacteur Walter Pauli, die de universiteit al jaren volgt. 'Sels was de eerste rector die twee termijnen volmaakte sinds Oosterlinck. Hij heeft voor noodzakelijke stabiliteit gezorgd. Die lijn moet nu doorgetrokken worden gezien de woelige tijden waarin de universiteit en de wereld zich bevinden. De volgende rector gaat dus best opnieuw voor twee termijnen.' Gekeken naar de leeftijd van de drie kandidaten die al bekend zijn, zou alleen Vermeire dat kunnen doen. 

Vastgeplakt aan Sels

De twee vicerectoren uit de beleidsploeg van Luc Sels trekken allebei de kaart van de ervaring. 'We bevinden ons in een complexe economische en geopolitieke context. Daarom hebben we nood aan een rector met beleidservaring', zei Baelmans bij haar aankondiging in Veto. Lievens sprak in zijn aankondigingsinterview dan weer van 'ontwikkelingen binnen de universiteit en de maatschappij die vragen om een sterk beleid'.

'De positieve evaluatie van Sels zal afstralen op zijn vicerectoren', zegt Van Gorp. 'Wie tevreden was met het beleid van Sels, krijgt nu de kans om te kiezen voor continuïteit van de huidige bestuursploeg.'

Baelmans en Lievens zitten wel in een gewrongen situatie omdat ze allebei opkomen. 'Ze moeten zich profileren ten opzichte van elkaar, terwijl ze nooit te hard los kunnen komen van het beleid van Sels. Dat maakt het voor hen lastiger zich te positioneren. Vermeire kan daarentegen volop de kaart van de vernieuwing trekken en zich veel gemakkelijker afzetten tegen de andere twee', zegt een professor.

Dat gebeurde ook tijdens de rector­verkiezingen van 2013. Toen kwamen zowel kandidaten Bart De Moor, Karen Maex en opnieuw Tine Baelmans uit de rectorale ploeg van Mark Waer. Outsider Rik Torfs won uiteindelijk het pleit in een erg nipte tweestrijd met Karen Maex. 'Je zag dat de vicerectoren elkaar toen wat in de weg stonden', weet de professor.

Pauli vraagt zich af wat de waarde is van de bestuurservaring van Baelmans en Lievens in een wereld die razendsnel verandert: 'Dat argument gebruiken is een zwaktebod: "Heb vertrouwen in ons, want wij weten het." Er zitten zulke omwentelingen aan te komen dat de ervaring van vroeger niet langer van tel is. Dat is als Honecker (voormalig staats­hoofd van Oost-Duitsland, red.) die net voor de val van de Berlijnse Muur predikte dat ze nog decennia overeind zou blijven staan.' 

Een decaan wijst wel op het belang van een politiek netwerk. Zo was Tine Baelmans in haar functie als vicerector achter de scher­men betrokken bij lobbying namens de KU Leuven. 'Het hoger onderwijs ligt niet in de bovenste lade bij de Vlaamse regering, dus heb je iemand nodig die in dat kluwen meteen de weg vindt', klinkt het. 'Maar Baelmans was in 2013 ook al eens kandidaat', zegt Pauli. 'Nu, twaalf jaar later, komt ze opnieuw op in een totaal veranderde universiteit. Welk authentiek verhaal heb je dan nog te vertellen? Het lijkt alsof ze de ambities van het verleden blijft najagen.'

Strijd tussen exacte wetenschappen

Dat Lievens en Baelmans bovendien allebei uit dezelfde groep – Wetenschap & Technologie (W&T) – komen maakt het extra lastig. 'Ik denk dat ze elkaar voor de voeten zullen lopen', zegt professor Geologie Manuel Sintubin. 'Dat verdeelt de stemmen binnen W&T.' 

Om hen van elkaar te onder­scheiden wordt dan ook meteen gekeken naar hun verwezenlijkingen uit de voorbije beleidsperiode. Met internationaal beleid had Lievens een erg zichtbaar domein. Toen hij pas aantrad, zat het internationale beleid van de KU Leuven bovendien wat in het slop. Acht jaar later zijn er vele stappen vooruit gezet, met een quasi verdubbeling van het aantal inter­nationale diplomastudenten, joint-bachelor programma's in het kader van UNA Europa en een versteviging van de positie van KU Leuven op de internationale rankings.

Toch klinkt het bij een decaan dat er misschien wat te snel voortgang gemaakt werd: 'Op het vlak van studenten­begeleiding, de administratieve rompslomp van enkele programma's en bijvoorbeeld het HR-beleid naar internationals toe zijn er nog wel wat problemen. Die moeten nu gecorrigeerd worden en daar is best wat ontevredenheid over.'

Baelmans kan terugkijken op een vrij geslaagde beleidsperiode als vicerector, zij het minder in de schijnwerpers. Ze leidde de universiteit mee door de covidpandemie met in het zog daarvan een forse digitaliserings­inspanning, zette stappen vooruit op vlak van onderwijsinnovatie door expertise te bundelen in het KU Leuven Learning Lab en implementeerde de mijlpaal. 'De ontwikke­lingen daar zijn van essentieel belang, maar misschien minder zichtbaar', zegt een andere decaan. 'Dat kan in haar nadeel spelen.'

Toponderzoekster

Vermeire, die voor het brede publiek als de minst bekende kandidaat in de race stapt, zal vooral naamsbekendheid moeten verwerven in de campagne. Daarnaast moet ze opboksen tegen de perceptie dat ze te weinig ervaren is. 'Maar ze was in het verleden al departementsvoorzitter en nu onderzoekscoördinator. Die ervaring maakt dat ze toch niet uit het niets komt', zegt departementsvoorzitter Farmaceutische en Farmacologische Wetenschappen Pieter Annaert. 

Binnen de groep Biomedische Weten­schappen wordt ze op handen gedragen en geniet ze erg brede steun voor haar kandidatuur. 'We hoopten dat ze het ging doen', zegt professor geneeskunde Inge Zink. 'Het is iemand met uitstraling die er absoluut voor zal gaan. Ze zal zich op sommige dossiers nog moeten inwerken, maar kan toch meer voor vernieuwing zorgen dan de andere kandidaten.' 

Bij de andere groepen geldt ze dan weer als 'nobele onbekende'. 'Ze is een toponder­zoekster die ook erg geliefd schijnt te zijn als docent bij haar studenten', zegt een professor. 'Maar ze zal nu duidelijk moeten maken waar ze voor staat. We weten nog erg weinig van haar behalve dat ze voor minder controle en meer inspraak is. De vraag zal zijn hoe ze dat in de praktijk wil omzetten.'

Dat bevestigt ook een decaan van een andere groep: 'Behalve "luisteren naar iedereen" weten we nog niet echt wat Severine Vermeire de universiteit te bieden heeft. Ze heeft weliswaar een indrukwekkend onder­zoeks-cv, maar het is niet duidelijk hoezeer ze zicht heeft op andere beleidsdomeinen.'

Gekeken naar Conner

Waar de andere kandidaten een eerder klassieke, academische aankondiging deden via traditionele media, was de campagne van Vermeire grondig voorbereid. 'Er zijn mensen die dat verfrissend vinden, bij anderen doet het eerder de wenkbrauwen fronsen', zegt een decaan. 'Een te gepoliti­seerde campagne hoeft niet voor mij', zegt Sintubin. 'Ik ben meer fan van de klassieke universitas gedachte met een primus inter pares aan het hoofd die het haalt met inhoudelijke argumenten.' 

Pauli trekt de parallel met Luc Sels die, toen hij het opnam tegen Torfs, met een erg goed voorbereide kandidatuur voor de dag kwam en kon rekenen op mediasteun. 'Ook uit het kamp van Vermeire zijn er al vroeg contac­ten gelegd met verschillende media', zegt Pauli. 'Dat is ook nodig nu de universiteit de mate waarin er debat kan plaatsvinden zo probeert te beknotten.'

'Ze maakt gebruik van een erg moderne campagne om haar boodschap over te brengen', zegt Baldwin Van Gorp. 'Via een campagnewebsite met daarop enkele frisse foto's en een interview afgenomen door iemand met een Veto-verleden kan ze de communicatie en het narratief zelf sturen. De brede deelbaarheid van zo'n website is bovendien noodzakelijk om snel bekendheid te verwerven, iets wat de andere kandidaten veel minder nodig hebben.' 

Vermeire presenteert zich in haar aankondi­ging als kandidaat 'van de basis'. 'Dat is meteen al de framing die gezet wordt', zegt Manuel Sintubin. 'Want wie is dat, de basis? Op dit moment kent niemand haar buiten de groep Biomedische Wetenschappen.' 

Door in haar aankondigingsinterview de link te leggen met haar verleden als kappers­dochter blijft ze bovendien ver weg van associaties met een 'ivoren toren' of een 'wereldvreemde elite', zegt Van Gorp. 'Ze heeft goed gekeken naar politieke cam­pagnes zoals die van Conner Rousseau. Ook hij benadrukt zijn bescheiden komaf en komt heel benaderbaar over, als de boy next door. Wanneer ik naar Severine Vermeire kijk, zou dat mijn buurvrouw nog kunnen zijn.' 

Na zeshonderd jaar een vrouw?

Wat thema's betreft lijken alle kandidaten het erover eens dat de werkdruk aan de universiteit moet aangepakt worden. 'Maar voor Baelmans en Lievens is dat een thema waar ze moeilijker op kunnen scoren', zegt een professor. 'Als je al acht jaar de kans had om er iets aan te doen, waarom is dat dan niet gebeurd? Het is niet dat die signalen van gisteren zijn.' 

Ook de discussie over een herindeling van het academiejaar komt daardoor weer centraal in de debatten te staan. Zo gaf Peter Lievens aan een onderwijsvrije zomer te willen voor iedereen. Mogelijk zal hij daarbij op tegenkanting van de studenten botsen. Die waren geen fan van gelijkaardige plannen die in 2017 door Sels op tafel werden gelegd, vanwege bezorgdheden over de werkdruk. 

'Ik vind het een schoftig voorstel naar studenten met tweede zit toe', zegt Pauli. 'De werkdruk is inderdaad een probleem, maar studenten moeten niet de dupe zijn van professoren die een lange zomervakantie willen.' Afgelopen vrijdag beraadde de algemene vergadering van de Studentenraad zich al over het thema in een vergadering achter gesloten deuren. 

Daarnaast steken discussies over de ver­deling van interne middelen al de kop op. Ook de vraag hoe de universiteit zich in de samenleving moet positioneren dient zich aan. 'Luc Sels had de zaken altijd wel goed op orde, maar als het ging over grote ethische kwesties gaf hij niet altijd thuis. Welk kom­pas zullen deze kandidaten in die dossiers hanteren?', vraagt een professor zich af.

Misschien nog het meest in de schijnwerpers is de mogelijkheid van een eerste vrouwe­lijke rector in zeshonderdjaar Leuvense universitaire geschiedenis. 'Peter Lievens zit daar met een handicap opge­zadeld', zegt Walter Pauli. 'Maar het is te prijzen dat hij toch opkomt. Hij moet niet bij voorbaat uitgesloten worden omdat hij een man is.' De verwachting is bij velen dat het element gender misschien minder aan de opper­vlakte zal spelen, maar wel doorslaggevend kan zijn wanneer het nipt wordt tussen twee kandidaten.