Geef studenten de tijd om écht te studeren

In het uitstekende boekje What Are Universities For? (Penguin, 2012) stelt Stefan Collini: 'Schoolchildren are taught, university students study.' Vrij vertaald: 'Leerlingen leren, studenten studeren.' Het geeft aan dat wat we verwachten van studenten en van leerlingen niet hetzelfde is. Studeren veronderstelt een actieve houding, terwijl iets aangeleerd krijgen eerder een passieve bezigheid is.

Ik moest daaraan onwillekeurig terugdenken toen ik de afgelopen examenperiode de examens quoteerde voor één van mijn vakken. Een vraag verwees naar een onderzoeks­paper die weliswaar niet in de hoorcolleges aan bod was gekomen, maar wel gelezen moest zijn. Meer zelfs, er was een optionele formatieve opdracht aan verbonden die toeliet een eigen samenvatting in te dienen waarop feedback volgde.

Maar u raadt het al... de kwaliteit van de antwoorden lag vrij laag. Enkele studenten schreven op het examen zelfs: 'Behoort dit tot de leerstof?' Wat bleek na het raadplegen van de Toledostatistieken? Ongeveer een derde van de studenten had het relevante document nooit geopend. Niet tijdens het semester, ook niet de dag voor het examen - gewoonweg nooit.

Microtaakjes voor micropuntjes

Voor mij is dat een symptoom van de realiteit dat een flink deel van de studenten de materie van een vak niet omarmt en zelfs de moeite niet neemt dat te doen. Studeren – in tegenstelling tot iets leren – is niet enkele dagen voor een examen snel wat slides bekijken. 

Studeren is wel het volledige semester met een vak bezig zijn, al het materiaal bekijken dat beschikbaar wordt gesteld, je erin verdiepen en je de denkstructuur eigen maken. Dat is wat een universitaire studie is, of zou moeten zijn. Een samenvatting lezen kan iedereen, maar een onderwerp écht beheersen vergt inspanning.

Nu ben ik uiteraard ook niet naïef. Studenten hebben ongetwijfeld te maken met een stortvloed aan deadlines voor opdrachten en taken die 'op punten staan' en de onmiddellijke aandacht opeisen. Het is niet verwonderlijk dat ze daaraan voorrang geven, in plaats van de studie van een vak waarvan het examen pas maanden later plaatsvindt.

Maar een dergelijke stroom van microtaakjes waarvoor telkens wat micropuntjes te verdienen zijn, beantwoordt voor mij niet aan wat universitair onderwijs zou moeten zijn. We overladen studenten met permanente evaluatie, eerder dan hen de tijd te geven om werkelijke meerwaarde te zoeken. 

Zeker in onze huidige organisatie van het academie­jaar, waar we onevenredig veel weken voorbehouden voor examens en blok, lijkt het me van het goede teveel om de dertien lesweken nog eens vol te proppen met opdrachten die telkens weer gequoteerd worden.

Tijd om te groeien

Daarom meen ik dat we meer moeten inzetten op alternatieve beoordelingssystemen, waarbij we studenten meer tijd geven om de vakken grondiger te exploreren. Opdrachten en werkjes, met goede individuele en kwalitatieve feedback, moeten deel worden van het studeerproces, in plaats van het evaluatieproces.

Laat studenten opdrachten herhaaldelijk indienen, zodat ze kunnen groeien in plaats van enkel afgerekend te worden. Geef hen meer vrijheid om op hun eigen tempo werk in te dienen, in plaats van rigide deadlines op te leggen. Geef de betere student een voorzet om inhoudelijk verder te gaan dan wat we beogen, en geef diegenen die het nodig hebben het juiste duwtje in de rug.

Er wordt veel gespeculeerd over de toekomst van universitair onderwijs in tijden van artificiële intelligentie. Maar de oplossing hoeft niet complex te zijn. Soms is het eenvoudigweg een kwestie van bestaande gewoonten in vraag te durven stellen.

Philip Dutré is gewoon hoogleraar verbonden aan het departement computer­wetenschappen van KU Leuven.