September 5 brengt rauw beeld van de journalistieke werkelijkheid

Tim Fehlbaums September 5 toont de gebeurtenissen tijdens de gijzeling op de Olympische Spelen van München in 1972. In de nacht van vier op vijf september werden leden van de Israëlische Olympische ploeg gegijzeld door de Palestijnse terreurbeweging Zwarte September. Uiteindelijk vonden elf Israëlische gijzelaars, één Duitse politieagent en vijf van de acht gijzelnemers er de dood. 

De film volgt het relaas door de ogen van journalisten van de sportredactie van de Amerikaanse zender ABC, die ter plekke voor live-verslaggeving zorgen. Zij worden plots geconfronteerd met een nieuwsverhaal dat hun expertisedomein overstijgt, maar kiezen ervoor het verhaal te blijven brengen terwijl het zich ontspint. Daarbij worden ze geconfronteerd met ethische thema's die naar het hart gaan van de journalistieke praktijk en vandaag net zo relevant zijn als vijftig jaar geleden.

Vragen als 'Wat toon je wel of niet in beeld?' of 'Wanneer is een nieuwsfeit betrouwbaar genoeg om het te brengen?' worden op een genuanceerde manier behandeld met erg geloofwaardige personages die zeer diverse standpunten innemen en daar ook elk hun redenen voor hebben. Fehlbaum schuwt het zwart-witdenken en voor de beweegredenen van ieder van de hoofdpersonages valt wel iets te zeggen.

Seventies

Het feitenrelaas dat wordt afgespeeld houdt iedereen gedurende de hele film op het puntje van hun stoel. De spanning is zodanig te snijden dat de kijker zich zelf in de nieuwsstudio waant. Het tempo is bovendien moordend en zorgt ervoor dat de film in nagenoeg één ademteug wordt uitgezeten.

Het verhaal wordt in beeld gebracht, op een manier die ons terugkatapulteert naar de jaren '70. De kleuren, sfeer en kledij maken dat nog relatief recente verleden opnieuw tastbaar en roepen een wereld op die op sommige vlakken eenvoudiger was. Waar rudimentaire technologische mogelijkheden neigen naar amateurisme maar tegelijkertijd een charme met zich meedragen die vandaag soms verloren lijkt.

De inventieve manieren om een reporter liveverslag te laten uitbrengen over de telefoon, videobanden die fysiek binnen en buiten gesmokkeld moeten worden om ze op de buis te krijgen of discussies over wie zendtijd via de satelliet krijgt; het zijn situaties die nu misschien even knullig lijken als er binnen een halve eeuw naar onze omgang met hedendaagse nieuwe technologieën gekeken zal worden, en het team naast ethische vraagstukken ook voor praktische problemen stelt.

Tegelijkertijd maken de situaties duidelijk hoe nieuw het gebruik van deze technologie voor dergelijke nieuwsverhalen nog is voor de hoofdpersonages. Het maakt dat op vele van de vragen die zij zich in tijdsnood moeten stellen, geen pasklaar antwoord lijkt te zijn omdat de situatie zich simpelweg nooit eerder voordeed. Geconfronteerd met onbegaan terrein kiezen ze voor de weg die zij het beste kennen. 

Just following the story

De gevolgen van hun beslissingen worden door de filmmakers in beeld gebracht op een manier die erg dicht aanleunt bij hoe redactiechef Roon Arledge het zelf verwoordt 'we just follow the story as it unfolds in real time'. Er wordt door de film nagenoeg geen standpunt ingenomen. De kijker ziet slechts het verloop van de feiten en krijgt handvaten aangereikt om zelf een mening te vormen. 

Onder grote druk moeten er door de journalisten keuzes gemaakt worden die zelfs het verloop van de feiten die gerapporteerd worden lijkt te beïnvloeden. Het zijn keuzes die vandaag met de alomtegenwoordigheid van sociale media, AI en een overvloed aan informatie nog prangender worden. Wat je wel toont en wat niet, welke informatie betrouwbaar is en welke niet. In tijden van liveblogs, internet en een camera, microfoon en uitzendapparatuur in ieders broekzak is die uitdaging nog groter.

De film houdt de journalistiek een spiegel voor, maar onderstreept meteen ook haar belang. Want de noodzaak aan juiste en integere informatie is de laatste decennia alleen maar groter geworden, en is op zijn grootst op het moment dat de nieuwsmolen op volle toeren draait. De journalistiek is een vak dat boven coherent schrijven, juiste camerastandpunten of de correcte sluitertijd voor de ideale foto, vooral over keuzes maken gaat, 'de gave des onderscheids'. 

September 5 illustreert dat die keuzes nooit gemakkelijk zijn. Dat ze dat bovendien weet te doen op een serene manier − met een geladen thema op een moment dat de gruwel in Gaza live wordt uitgezonden op alle mogelijke (sociale) media − maakt de film nu al een journalistieke klassieker. 

Ze zou journalisten, jong en oud, moeten inspireren om na te denken over de keuzes die zij elke dag maken. En dat geldt net zo goed voor mediagebruikers. Technologische vooruitgang laat toe om steeds meer en steeds sneller het nieuws te kunnen volgen. Maar of sneller en meer altijd beter is? Daarover bekent de film geen kleur. Ze volgt slechts the story, as it unfolds in realtime. Aan ons om daarover te oordelen.