De influencer die Europarlementariër werd: 'Ik vraag hoe ik moet stemmen via polls op Instagram'

Hij laat zich levend begraven, probeert dertig dagen niet te eten en speelt verstoppertje op een vliegveld. Niets is te gek voor Fidias Panayiotou, de 24-jarige Cypriotische influencer die zich sinds de Europese verkiezingen in juni ook Europarlementariër mag noemen. Is Panayiotou de post-ideologische Europarlementariër, die de deur van de ivoren toren van de Europese politiek zal openen, of was meedoen aan de verkiezingen gewoon zijn zoveelste challenge?

Het leven is een grote uitdaging

Op 19 maart 2019 verscheen Panayiotou’s eerste YouTube-video online. Daarin neemt de negentienjarige Grieks-Cyprioot in ware vlogstijl zijn kijkers mee in een normale dag in zijn leven: van zijn bed naar een kiné-afspraak, om uiteindelijk aan te komen op het trouwfeest van zijn toenmalige wiskundeleraar, Loukanikos. Wanneer hij de camera aanspreekt, is het in het Engels, om een zo groot mogelijk doelpubliek aan te spreken. 

De aandachtige kijker zal in de achtergrond van Panayiotou's eerste video opmerken hoe hij met stift zijn slaapkamermuur beklad heeft met de woorden 'Is what I did today going to help my five year goal?'. Die ambitieuze ingesteldheid blijft hij met zich meedragen in de video's die hij in de jaren daarop maakt.

Panayiotou, die voorafgaand aan zijn YouTube-carrière zijn dienstplicht bij de Cypriotische marine volbracht, jaagt in zijn video's vaak extreme, en soms twijfelachtige, uitdagingen na. Van de planeet rond te reizen zonder zelf een cent uit te geven tot zich dagenlang levend te laten begraven: geen doel lijkt te hoog gegrepen. 

Met zijn militair doorzettingsvermogen lijkt hij elke uitdaging die hij in zijn hoofd haalt tot een goed einde te brengen. Telkens met dezelfde hyperbolische taal waarbij iedere dag 'de beste dag van [zijn] leven is' en elke uitdaging 'het moeilijkste is wat [hij] ooit al gedaan heeft'. 

Telkens opnieuw is de boodschap duidelijk: doorzettingsvermogen is het hoogste goed. Zo komt hij in een van zijn video’s tot de conclusie dat 'je perspectief het allerbelangrijkst is wanneer je geconfronteerd wordt met de uitdagingen des levens', nadat hij honderd uur spendeerde in een opblaasbare plastic hamsterbal.

Kort na de lancering van zijn Youtubekanaal verhuisde Panayiotou naar de Verenigde Staten. Niet omdat hij meteen grote successen kende als YouTuber, maar net omdat hij zo groot mogelijk wou worden als influencer. In één van zijn video's vertelt hij hoe zijn ouders hem vanuit Cyprus financieel steunen zodat hij zijn leven in de VS kan blijven bekostigen. Die strategie wierp intussen zijn vruchten af, Panayiotou's Youtubekanaal telt zo'n 2,7 miljoen subscribers.

De weg naar het parlement 

In januari van dit jaar kondigde Panayiotou zijn kandidatuur als Europarlementariër aan op de Cypriotische televisie. Gekleed in blazer, drie stropdassen en een turquoise boxershort, deelde hij mee aan de kijkers dat hij voor een zitje in het Europees Parlement zou strijden. 'Andere politici namen me niet serieus toen ik mijn kandidatuur op tv bekendmaakte', klaagt hij later in een video over zijn traject naar het Europees Parlement.

Die bekendmaking was het officiële startschot voor zijn politieke campagne. Naast de gebruikelijke YouTube challenges, postte Panayiotou korte video’s op sociale media waarin hij de Cypriotische en Europese politiek toelichtte aan zijn volgers. Zo legde hij uit hoe kiezers in zijn land zich kunnen registreren om te stemmen. 

Tips die Panayiotou zelf goed kon gebruiken; het was namelijk de eerste keer dat hij zelf zijn stem zou uitbrengen tijdens politieke verkiezingen in Cyprus. 'Loukanikos (de wiskundeleraar uit zijn eerste video, red.) fluisterde me alle politieke kennis in de video's toe', verklapt hij later op Youtube. 

In april diende hij zijn officiële kandidatuur in. Met zijn vader aan zijn zijde sprak hij het publiek toe. Die speech bestond vooral uit een oplijsting van alle zaken die hem stoorden aan de politiek in Cyprus en in Europa. 

Panayiotou verscheen vervolgens in tal van televisiedebatten met andere politici uit zijn land: 'De kijkers vonden het leuk dat er een normaal persoon tussen al die robots zat', zegt hij over zichzelf. Dat hij niets afweet van politiek gaf hij meerdere keren tijdens zijn campagne toe. Zijn eerlijkheid over dat feit doet er volgens hem meer toe dan zijn kennis van zaken. 

Onafhankelijke luis in de pels

Uiteindelijk behaalde Panayiotou de overwinning. Met een vijfde van alle stemmen in Cyprus op zak, maakt de YouTuber vanaf juni deel uit van de zes Cypriotische Europarlementariërs. Daarnaast is hij één van de 32 Europarlementariërs die zich niet binden aan een politieke partij, de zogenaamde onafhankelijke leden. 

Die keuze maakte Panayiotou niet zelf, maar legde hij voor aan zijn volgers. In een Instagram poll vroeg hij hen: 'Word ik onafhankelijk lid of sluit ik mij aan bij de groenen?'. 'Hij profileert zich als luis in de pels, als iemand die wél luistert naar wat mensen zeggen, door gebruik te maken van Instagrampolls', zegt Michaël Opgenhaffen, professor digitaal nieuws aan de KU Leuven.

Hoewel hij onafhankelijk lid is, zal hij zijn tijd in het Europees Parlement niet alleen spenderen. Op sociale media liet Panayiotou namelijk weten dat hij enkele mensen uit zijn entourage aanstelde als leden van zijn politiek team: Loukanikos, de vroegere wiskundeleraar, wordt zijn politiek adviseur en Jesús, Panayiotou's videobewerker, zal hem helpen met politieke communicatie. Ook nam hij zijn zus, Anna, aan als administratief medewerker - allicht met geld uit eigen portemonnee, aangezien Europarlementariërs geen familieleden mogen aanwerven. 

Vriendjes met Elon Musk

In Panayiouto's meest bekeken video gaat hij op pad om ''s werelds top honderd beroemdheden' (lees: YouTubers) een knuffel te geven. Voor die video zocht hij twee jaar lang naar online bekendheden die bereid waren hem voor de camera te omhelzen. 

Eén bepaalde beroemdheid stak er voor Fidias vanaf het begin bovenuit. Net zoals veel andere jongvolwassen mannen die een bovengemiddeld aantal uren op het wereldwijde web spenderen, kijkt Panayiotou erg op naar Tesla-techkeizer Elon Musk. Panayiotou moest en zou Musk dan ook een knuffel geven. 

Daarom kampeerde Panayiotou in 2023 drie maanden lang voor het hoofdkwartier van Space X, één van Musk's bedrijven. Gewapend met de steun van zijn subscribers en de woorden 'Hug me Elon' op een kartonnen bordje, belandde hij uiteindelijk op de radar van Musk. De geforceerde knuffel die volgde, werd de kiem van een vriendschap waarin X, het voormalige Twitter, centraal staat. 

Wat eerst een eenzijdige verafgoding leek, groeide na hun innige omhelzing uit tot een ietwat bizarre online vriendschap. 'Fidias for EU president', tweette Musk in november dit jaar. 'De onwetende van buitenuit vertelt de onwetende van binnenuit wat te doen', aldus professor Europese politiek Steven van Hecke (KU Leuven), die waarschuwt voor politieke communicatie in oneliners. 

Musk prees hem in een andere tweet voor zijn 'drive and determination', en is er bovendien van overtuigd dat hij door zijn volharding voor verandering van het systeem zal zorgen. In een interview beaamt Panayiotou dat hij zal blijven vechten, maar voor wat precies blijft echter heel vaag.

Zowel Musk als Panayiotou maken fervent gebruik van sociale media. Professor Opgenhaffen merkt op dat door het intensieve gebruik van sociale media politici zich in een permanente verkiezingscampagne wanen. Toch biedt het politici ook heel wat voordelen: 'Het gebruik van sociale media is een goede manier om zaken of dossiers die onderbelicht blijven in de pers uit te leggen en je eigen werk in het parlement te belichten', vindt Belgisch Europarlementariër Kathleen Van Brempt (Vooruit).

Ideologie of verdienmodel?

Het is niet eenvoudig om een ideologische lijn bij Panayiotou terug te vinden. Hij weigert een etiket op zichzelf te plakken en stemt zowel op voorstellen vanuit het linkse als rechtse politieke spectrum. Een rode draad voor Panayiotou zelf is de democratie. 'Ik ben een grote voorstander van een directe democratie', zegt hij in een Instagram-reel. 'Ik vraag hoe ik moet stemmen aan mijn volgers via polls op Instagram'. 

'Iedere eerstejaarsstudent die statistiek krijgt weet dat dergelijke polls niet representatief zijn', aldus Van Hecke. Bovendien klopt zijn definiëring van een directe democratie niet. Hierbij oefenen burgers immers direct invloed uit op de wetgevingsprocedure via bijvoorbeeld een referendum. Het is ietwat ironisch dat de belichaming van een representatieve democratie - een verkozen volksvertegenwoordiger - deze uitspraak doet.

Panayiotou vindt dat de Europese Unie niet democratisch functioneert. Zo uitte hij reeds meermaals kritiek op de manier waarop de Commissie wordt verkozen. Het Europees Parlement zou volgens hem meer inspraak moeten hebben. Hij stemde dan ook 'tegen' de nieuwe commissie om dit punt duidelijk te maken. 

Simpele praatjes en desinformatie 

Opgenhaffen waarschuwt voor zulke online-desinformatie, en zegt dat we een gedeelde verantwoordelijkheid hebben om dit tegen te gaan. 'Nieuwsmedia moeten de juiste informatie aanbieden, de platforms moeten hier zélf tegen optreden en ook wij moeten niet meteen alles delen.'

'Panayiotou's aanpak bestaat eruit tegen de schenen te schoppen, hij uit zich tegen het etablissement maar zegt niets substantieel', vindt Van Hecke. 'Als hij dit wel zou doen, zou hij volgers verliezen, en dat past niet binnen zijn verdienmodel.' 

Zo is Panayiotou in een recente reel opvallend positief over Trump. Hij gaat akkoord met de kritiek die Trump uit op de Europese Unie en de NAVO en vindt de recente Amerikaanse verkiezingsuitslag een goede gelegenheid voor de EU om sterker te worden, zonder Trump en de VS. 'Alleen stellen dat je ergens tegen bent, is puberaal en hypocriet', aldus Van Hecke.

Ook Belgisch Europarlementariër Kathleen van Brempt merkte Panayiotou's video's op, waarin hij complexe zaken heel simplistisch voorstelt. 'In het huidige klimaat is niemand gebaat bij verdere polarisering, er is nood aan nuance in het debat.' Europa doet online veel inspanningen om het reilen en zeilen van Brussel en Straatsburg dichter bij de burger te brengen. Uit het succes van Panayiotou blijkt dat deze initiatieven toch nog tekortschieten.