We zijn nog ver weg van een nicotinevrije samenleving: dat is doodzonde

Dat roken schadelijk is voor de gezondheid is een wijd opengesperde deur intrappen. Tabak positioneert zich al meer dan honderd jaar lang als het meest dodelijke legale product op de markt. Het zorgt voor twee vroegtijdige overlijdens élk uur, in ons land alleen al.

Ondertussen dweilen wij als kanker­specialisten met de kraan open. Dat wordt telkens weer duidelijk als we dagelijks dramadiagnoses van longkanker moeten meedelen aan de roker. Toch kunnen alle schrikwekkende gevolgen de roker niet overtuigen om te stoppen; één op vijf mensen blijft de dodelijke gewoonte aanhouden. Nicotine behoort dan ook tot de drie meest verslavende drugs ter wereld.

Allemaal aan de vape?

Als je aanneemt dat nicotine vrij te koop moeten blijven, kan je je tegelijk afvragen of er geen minder dodelijke alternatieven zijn om nicotine toe te dienen. En ja, die zijn er. Een van die mogelijkheden is de e-sigaret of vape. Het is inmiddels duidelijk dat de vape welis­waar ongezond blijft, maar minder schadelijk is dan de tabakssigaret.

Allemaal aan de vape dan? Voor de rokers is het advies wellicht 'ja', maar enkel als de roker niet op een andere manier kan stoppen, want een volledige rookstop blijft overduidelijk de meest verkieslijke optie. Oef, de wereld wordt hopelijk iets minder dodelijk dankzij de vape. Leve de vape!

Maar toen kwamen de tieners. Zij keken met fonkelende ogen naar wat er op de verboden markt verscheen. Een hippe versie van de iconische sigaret, perfect om mee te nemen (en te verbergen) in de broek- of pennenzak. De vape- en tabaksindustrie keek met verliefde ogen terug naar de tieners en pepte hun vapes op met begeerlijke vormen, sprookjes­achtige kleurtjes en letterlijk duizend-en-een verleidelijke smaakjes.

Aardbijsmaak

En het lukt. De vape wordt meer en meer een hip hebbeding van de studerende jeugd. Leerkrachten en directies van verschillende scholen (zelfs lagere scholen) beamen mij telkens het zorgelijk toenemend aantal leerlingen met hun hoofd in de damp­wolken.

Nog erger wordt het als blijkt dat de jongeren wegwerpvapes gebruiken (meestal gekocht in de nacht- of krantenwinkel of online), met nicotine. Jawel, die nicotine die tot de drie meest verslavende drugs ter wereld behoort. Die wordt nu echter verpakt in een pastel­kleurig doosje met een blozende aardbei erop afgebeeld. Zo wordt nicotine wel heel onweerstaanbaar.

Onbewust en door de aardbei helemaal gevrijwaard van enig onbehagen, raken onze jongeren en zelfs kinderen verslaafd. Dat terwijl nicotine een schadelijk effect heeft op de hersenontwikkeling, zeker bij het jongere brein. Maar voor de vape- en tabaksindustrie is het een duurzame klantenbinding die kan tellen, het is een waar businessmodel. Jong verslaafd is voor hen een verdienmodel voor het leven.

Eigen graf

De tieners trappen in de val van de rookvrije alternatieven. Maar er is een bijwerking waarmee de vape- en tabaksindustrie geen rekening hield. Ouders, scholen en gezond­heids­experts luiden steeds harder de alarmbel en daardoor dreigen de minder schade­lijke, rookvrije producten zoals de vape veel strenger aan banden te worden gelegd. In Australië werd de vape zelfs definitief naar de apotheek verbannen.

En zo graaft de vape- en tabaksindustrie met haar blinde verliefdheid voor tieners een eigen graf, die nu een teleurgang dreigt te worden voor henzelf en voor de volwassen rokers die willen stoppen met behulp van de vape. De jammerlijke val van de rookvrije alternatieven.

Maar anderzijds twijfel ik er niet aan dat de vape- en tabaksindustrie inmiddels al creatief bezig is met de aanmaak van achterpoortsleutels om de vape terug te bevrijden, of ze in een andere gedaante weer in de tuin van Eden te leggen. We zijn nog ver weg van een rookvrije generatie en dat is letterlijk doodzonde.

Filip Lardons nieuwe boek Twee doden per uur. Alles wat je moet weten over (stoppen met) roken en vapen verscheen bij Uitgeverij Borgerhoff en Lamberigts.

Hij is decaan van de Faculteit Geneeskunde en Gezondheids­weten­schappen en diensthoofd van het Centrum voor Oncologisch Onderzoek van de Universiteit Antwer­pen.