'Een platform opbouw­en rond onge­fundeerde theorieën maakt je nog geen wereld­autoriteit'

'Ik ben therapeut. Daar heb ik absoluut de kwalificaties voor, alleen heb ik die opleiding niet gevolgd in België. Ik ben daarvoor moeten gaan naar de landen van de vernieuwing', zei auteur Griet Op de Beeck maandag in De Afspraak. Op de Beeck kreeg de laatste weken veel kritiek voor de media-optredens die ze maakte bij het promoten van haar nieuwste boek Het wordt (nooit) beter.

Daarin vertelt ze over de persoonlijke weg die ze aflegde in de omgang met mentale problemen en het trauma van het seksueel misbruik waar ze als kind slachtoffer van werd. Ze wil de opgedane ervaringen nu ook overdragen op anderen en volgde daarvoor naar eigen zeggen verschillende opleidingen in het buitenland bij zogenaamde 'wereldautoriteiten'. 

'Maar je mag hier op de snelweg ook geen 120 rijden omdat ze in Duitsland zogezegd "vooruitstrevender" zouden zijn', zegt Dirk Hermans, decaan van de faculteit Psychologie en Pedagogische Weten­schappen aan de KU Leuven. In België is het immers verboden om psychotherapie aan te bieden zonder de juiste opleiding, zoals Op de Beeck nu doet. Hermans is klinisch psycholoog en traumatherapeut. Veto sprak hem over de gevaren van behandelingen die de wetenschappelijke toets niet doorstaan.

Waarom is het volgens u problematisch dat iemand als Op de Beeck een platform krijgt om haar therapie aan te prijzen?  
Dirk Hermans: 'Dat is problematisch om twee redenen. In de eerste plaats omdat zij geen kwalificaties heeft om psychotherapie aan te bieden. Wie dat in België wil doen, moet daarvoor beschikken over het juiste basisdiploma en daarnaast een therapie-opleiding gevolgd hebben aan een universiteit of een hogeschool. Zij garanderen mee de wetenschappelijke basis van de aangeboden therapie.'

'Die regelgeving is er net gekomen omdat er een wildgroei was aan allerlei vormen van therapie waarvan het gros op niet veel gebaseerd is. Op de Beeck zegt eigenlijk: "Ik trek me daar niets van aan en doe mijn ding." Dat is zeer kwalijk. Het gaat hier immers om een onwettige uitvoering van de gezondheidszorg. Ik kan wel van mezelf denken dat ik handig overweg kan met hamer en zaag, maar daarom mag ik nog geen brug bouwen.'

'Daarnaast pakt ze uit met therapieën, zoals bijvoorbeeld Internal Family Systems, die onvoldoende wetenschappelijk onderbouwd zijn. Het is niet dat die - in tegenstelling tot wat zij beweert - in België niet gekend zijn, maar de wetenschappelijke evidentie ontbreekt simpelweg.'

Op de Beeck verwijst naar zogenaamde 'wereldautoriteiten' bij wie zij scholing zou hebben gevolgd in die therapieën, omdat die in België niet wordt aangeboden.  
'Dan hangt het er vanaf wie je als wereldautoriteit beschouwt. Voor mij is een wereldautoriteit iemand die op een gedegen manier de zorg probeert te verbeteren en daarbij ook de nodige wetenschappelijke voorzichtigheid aan de dag legt.' 

'Hier zit het anders. Er worden persoonlijke theorieën verkondigd en vermarkt waarmee iemand bekendheid voor zichzelf vergaart. Op basis van dat platform worden dan opleidingen georganiseerd en boeken geschreven die veel geld opleveren. Pas daarna wordt er onderzocht of het werkt. Dat is de omgekeerde wereld.'

'Op de Beeck zegt over Internal Family Systems dat "de evidence based er zit aan te komen". Zo werkt het natuurlijk niet: die is er of die is er niet. Er zijn wel een paar pilootstudies rond, maar nog geen gecontro­leerde studies die bewijzen dat het echt werkt. Dat is niet mijn definitie van een wereldautoriteit.' 

Toont dat ook het belang van de vooropleiding? Zorgverleners moeten kunnen inschatten wanneer de wetenschappelijke basis er wel of niet is om iets aan patiënten aan te bieden. 
'Absoluut. Die kritische houding geven we mee aan al onze bachelor- en master­studenten. Die ontbreekt hier volledig. Wanneer een student op een examen iets verdedigt op basis van argumenten als "een groot enthousiasme" dat er zou zijn in andere landen of door te verwijzen naar zogenaamde "wereldautoriteiten", dan wordt die student gegarandeerd gebuisd.'

'Het gaat hier niet om het beschermen van onze eigen turf, zoals Op de Beeck zegt. Het gaat om het waarborgen van de kwaliteit van de zorg in het belang van de patiënt. De psychologie is een domein dat permanent in ontwikkeling is, en dit in balans met de wetenschap. Academische controle is daarbij wel noodzakelijk om het kaf van het koren te scheiden.'

Op de Beeck zegt zelf geen hulp meer te vinden in de reguliere therapie. Is het dan een probleem dat zij haar toevlucht zoekt tot andere vormen van zorg?  
'Wanneer er voor bepaalde lichamelijke of psychische problemen nog geen therapie is, kan ik begrijpen dat je dingen uitprobeert. Het is echter zeer problematisch om beproefde therapie aan de kant te schuiven voor iets waarvan niet is aangetoond dat het werkt. Dat zou echt een laatste redmiddel moeten zijn als alle andere opties zijn uitgeput.'

Waarom lijkt het dat in het domein van de geestelijke gezondheidszorg het meer aanvaard is om niet-onderbouwde theorieën te verspreiden? 
'We voelen onszelf allemaal een beetje psycholoog. Wanneer een vriend met problemen zit dan zullen we uiteraard een empathisch gesprek met die persoon aangaan. Maar er is een groot verschil tussen steunende gesprekken met naasten, en psychotherapie. Dat laatste gaat over hulp bieden aan mensen in nood bij wie een gewoon gesprek niet langer voldoende is om de problemen aan te pakken.'

'We werken daarvoor met een selectieproces waarbij er sinds de jaren tachtig en negentig veel aandacht uitgaat naar grote metastudies die moeten aantonen of iets al dan niet werkt. Studie per studie ontdekken we dat sommige methodes die vroeger werden toegepast, toch niet zo effectief zijn en worden er nieuwe therapieën aan het repertoire toegevoegd. Dat gebeurt altijd pas nadat iets de wetenschappelijke toets heeft doorstaan.'

De laatste jaren zien we wel vaker bv's die zich profileren als coach om een bepaalde geestelijke problematiek aan te pakken. Wat denkt u van die ontwikkeling? 
'Er is nood aan een duidelijker regelgevend kader. Sinds 2016 mag je enkel nog psycho­therapie uitoefenen als je daarvoor erkend bent en de juiste kwalificaties bezit. Tot dan kon ook de bakker een praktijk opstarten. Daar heeft de wetgever gelukkig paal en perk aan gesteld.'

'Het gevolg is wel dat mensen zonder de juiste opleiding zich nu gewoon coach noemen, maar in de praktijk aan geestelijke gezondheidszorg doen. Het is geen probleem als je vanuit persoonlijke ervaring mensen begeleidt in hoe ze kunnen sporten of hun agenda beter beheren. Wanneer je je als coach echter richt op mensen in een kwets­bare positie moet je daarvoor gewoonweg gekwalificeerd zijn.'