ANALYSE HOGER ONDERWIJS NEDERLAND
Nederlandse universiteiten verzeilen in perfecte financiële storm
De Nederlandse universiteiten dreigen te verzeilen in een onhoudbare situatie. De combinatie van stijgende structurele uitgaven met forse besparingen door de nieuwe Nederlandse regering creëert de perfecte financiële storm.
Vorig jaar bedroegen de financiële tekorten van Nederlandse universiteiten nog 100 miljoen euro, dit jaar wordt een gezamenlijk tekort van meer dan 250 miljoen euro verwacht. Bezuinigingen zijn onvermijdelijk en zullen personeel, studenten en zelfs onderzoek treffen.
Die bezuinigingen zijn onder meer het gevolg van het beleid van de nieuwe regering onder leiding van Dick Schoof, minister-president van Nederland. Het kabinet-Schoof wordt gekarakteriseerd als de meest rechtse regering van Nederland sinds de Tweede Wereldoorlog.
Oproep tot actie
In samenwerking met universiteiten en studenten werkt de overheid aan maatregelen om het aantal langstudeerders te verminderen. Studenten die hun studies met meer dan een jaar verlengen zouden zo vanaf 2026 een boete van 3000 euro moeten betalen - bovenop het al dure studiegeld van 2530 euro.
De Nederlandse overheid wil de aantallen internationale studenten drastisch verminderen
Door die nieuwe ontwikkelingen groeit er een protestbeweging aan de universiteiten in Nederland. Niet alleen studenten, maar ook docenten vragen aandacht voor de ernstige financiële tekorten. Op 14 november organiseert WOinActie - een nationale beweging van universitair personeel en studenten die zich inzet voor de belangen van het hoger onderwijs en wetenschappelijk onderzoek - een grootschalige demonstratie in Utrecht. Ook de organisaties Landelijke Studenten Vakbond (LSVb) en de Universiteiten van Nederland (UNL) zijn daarbij betrokken.
De Universiteit van Utrecht moedigt dit protest ten volle aan, staat te lezen op haar website. De universiteit kondigde recent aan dat er vanaf 2026 geen studenten kunnen beginnen aan verschillende opleidingen in de taalkunde en religiewetenschappen. Ook daarbij spelen de bezuinigingen een rol: aangezien die opleidingen het minst geld binnenbrengen, worden ze nu officieel verwijderd uit het aanbod.
Internationalisering in balans
Ook in Groningen wordt er opgeroepen tot actie. 'Zelf sturen we mails met informatie rond voor de medewerkers', zegt Anja Hulshof, woordvoerder van het College van Bestuur van de Universiteit van Groningen. Al tast de universiteit zelf nog grotendeels in het duister over de gevolgen van de aankomende besparingen. De 'Wet internationalisering in balans' is immers nog niet volledig goedgekeurd.
Dat wetsvoorstel wil de toestroom van internationale studenten reguleren door meer opleidingen in het Nederlands te verplichten en universiteiten de mogelijkheid te geven een limiet in te stellen voor niet-EER-studenten. Het doel is de balans tussen Nederlandse en internationale studenten te herstellen en de toegankelijkheid van het hoger onderwijs voor Nederlandse studenten te waarborgen.
'Als de regering kansen voor onderzoekers beperkt, moet ik mijn toekomst heroverwegen'
Tom*, Hongaarse doctoraatsstudent
Hulshof gaat verder: 'Alles wat we nu voorbereiden is gebaseerd op scenario’s. Mocht de wet worden aanvaard, zou de universiteit verplicht zijn om twee derde van hun opleidingen in het Nederlands te geven, wat internationale studenten ontmoedigt om hier te komen studeren.' Welke opleidingen dat zouden zijn, zal beslist worden aan de hand van een toets.
Internationale studenten zijn de dupe
De protesten zijn niet alleen een reactie op de bezuinigingen an sich, maar ook op de gevolgen ervan. Het vooruitzicht op de aankomende maatregelen treft met name internationale studenten, die zich steeds onzekerder voelen over hun toekomst in Nederland. De overheid wil hun aantallen drastisch verminderen, onder andere via de 'Wet internationalisering in balans'.
Een internationale doctoraatsstudent aan de TU Delft die daarvan de gevolgen ondervindt, deelt zijn verhaal. Tom* woonde heel zijn leven in Hongarije, maar besloot te verhuizen vanwege onvrede over de politieke situatie in het land. 'Wat me aansprak in Nederland waren de brede onderzoeksmogelijkheden aan de TU Delft. Ook kan je hier van een doctoraatssalaris rondkomen, iets wat in Hongarije vaak niet mogelijk is.'
'Ik kom uit een land waar de regering heeft bezuinigd op hoger onderwijs, en de trieste gevolgen ervan zijn er duidelijk zichtbaar', merkt hij op. 'In Hongarije kunnen onderbetaalde docenten en jonge wetenschappers nauwelijks een middenklasse-levensstijl bereiken of onderhouden. Wil Nederland dat ook?' Tom overweegt in Nederland te blijven, maar ziet de bezuinigingen als een bedreiging voor zijn plannen: 'Als de regering budgetten wil verminderen en daarmee kansen voor onderzoekers beperkt, moet ik mijn toekomst heroverwegen.'
*Tom is een gefingeerde naam
