EDITORIAAL PRESIDENTSVERKIEZINGEN VS
Het spook van de polarisatie waart ook rond in België
Dinsdag 5 november zijn het presidentsverkiezingen in de Verenigde Staten van Amerika. Er ligt een belangrijke les voor de Belgische politiek in verscholen: de gevaarlijke polarisatie die deze verkiezingen kenmerkt, moet tegen elke prijs vermeden worden.
De Verenigde Staten van Amerika – de oudste moderne republiek en door velen beschouwd als dé grondlegger van de liberale democratie zoals we die vandaag kennen – gaan dinsdag 5 november naar de stembussen. De verkiezingen zijn de belangrijkste in decennia, met implicaties voor heel de wereld. Die clichés zijn echter niet waar het schoentje knelt, het probleem zit hem in de manier van politiek voeren.
De laatste jaren is er een gepolariseerd klimaat gecultiveerd met twee duidelijk onderscheiden kampen: Republikeinen en Democraten. Geen enkel thema ontsnapt aan het consensusvernietigende discours van de Amerikaanse politiek; er blijft maar één keuze over: voor of tegen. Neem je geen of een genuanceerder standpunt in, dan behoor je automatisch tot het andere kamp.
Een samenleving die verdeeld wordt in twee kampen is een zwakke samenleving. Politiek gaat onvermijdelijk om macht. Wanneer één kamp die macht verwerft en tegelijkertijd leeft in angst voor het andere kamp, bestaat het gevaar dat deze macht aangewend zal worden om diegenen zonder macht te onderdrukken. Dat maakt de polarisatie op zijn beurt onherroepelijk sterker.
Traditionele partijen vergeten de essentie: het spook van de polarisatie zou angst moeten opwekken
Een gezonde democratie is een strijd tussen tegenstanders die elkaars legitimiteit erkennen en respecteren. De rol van onderwijsinstellingen zoals de KU Leuven, die open debat modereren en faciliteren, is daarbij aanzienlijk. De democratie in Amerika is steeds meer een strijd van leven op dood, soms letterlijk. Politieke tegenstanders worden vernederd of zouden moeten opgesloten worden, scholen worden het slagveld van een politiek conflict.
Over de Belgische politiek wordt vaak gezegd dat ze te traag, log en omslachtig is. Politici zouden allemaal postjespakkers en zakkenvullers zijn. Toch is het Belgische systeem, uniek in vele opzichten, zo slecht nog niet. Een breed spectrum aan partijen vertegenwoordigt een breed spectrum aan meningen en wanneer er een regering gevormd wordt gebeurt dat met de partijen die een meerderheid van de stemmen vertegenwoordigen.
Dat het in België lang kan duren om tot een politieke consensus te komen heeft te maken met onze unieke federale structuur en verscheidenheid aan meningen. Ook al botst het soms – het móét soms botsen – hebben we een stabiele samenleving die net aan die verscheidenheid te danken is. In tegenstelling tot de Amerikaanse, die als een wip naar de ene of andere kant kan overslaan.
Het is de verantwoordelijkheid van onze politici om dat brede spectrum te koesteren als ons kostbaarste nationale bezit. Ook hier trekken extremen aan weerszijden van het politieke toneel stemmen naar zich toe met een polariserend en populistisch discours. 'Traditionele' partijen kiezen een kant – voor of tegen – uit angst om stemmen te verliezen. Maar daarbij vergeten ze de essentie. Het is het spook van de polarisatie dat angst zou moeten opwekken, geen koele electorale berekeningen.
Jesse Bruggemans is redacteur Internationaal. Het editoriaal wordt gedragen door de voltallige redactie.
