KU Leuven zit op een enorme hoop grond: 'Groter dan Leuven'

De KU Leuven zit op een grote lap grond: minstens 580 hectare. Dat blijkt uit kadastergegvens die Veto en Apache opvroegen bij de Algemene Administratie van de Patrimoniumdocumentatie van de FOD Financiën. 

Het gaat dus over de oppervlakte van de percelen in het kadaster. De totaalsom is qua oppervlakte groter dan het centrum van Leuven. De universiteit bezit zelfs bijna één tiende van het hele Leuvense grondgebied. 

De eigendommen van de universiteit bevinden zich niet enkel in Leuven, maar ook in Kortrijk, Antwerpen, Brussel, Gent en andere plaatsen in Vlaanderen en Brussel. 

Veel landbouwgrond

Als we een onderscheid maken tussen het type eigendommen dat de KU Leuven bezit, blijkt huisvesting het meest vertegenwoordigd. Niet onlogisch, vertelt Stefaan Saeys, directeur van de Technische Diensten: 'Denk aan de vele studentenkoten en residenties in beheer van de universiteit.'

De KU Leuven bezit zelfs een rusthuis: de residentie Don Bosco Peda, waarvan een deel gereserveerd is voor een rusthuisprogramma. Daarnaast behoren heel wat historische gebouwen tot het bezit van de universiteit, zoals de universiteitsbibliotheek, het Hollands College en het Arenbergkasteel. 

Het grootste perceel grond is, niet verrassend, dat van campus Gasthuisberg (43,7 ha). Opvallend is de grote hoeveelheid landbouwgronden en natuur die de universiteit beheert. Een voorbeeld daarvan is een groot stuk weide van 14,9 hectare in Hamont-Achel in het noorden van Limburg. 

De universiteit bezit er een stuk grond uit 'De Groote Weide', een natuurgebied van maar liefst zesduizend hectare groot, dat zich uitstrekt over Limburg en Nederland. Ze voert er wetenschappelijk onderzoek uit en verpacht de grond aan derden. 'Natuurgronden daarentegen laten we onbewerkt en beheren we als waardevol natuurgebied', voegt Saeys toe. 

Andere opvallend grote percelen zijn het Arenbergkasteel en de omliggende domeinen (17,7 ha), en TRANSfarm, een stuk landbouwgrond (5,9 ha) waar de KU Leuven onderzoek heeft gedaan naar duurzame dierproductie en manieren om CO2-neutraal aan landbouw te doen.

De historische achtergrond van het grondbezit maakt dat er veel atypische eigendommen zijn. Je kunt het zo zot niet bedenken: van een villa tot een kinderdagverblijf, kloostergebouwen of akkerland – de universiteit heeft het allemaal.

Historisch verworven

De universiteit heeft veel gronden doorheen de jaren geleidelijk aan verworven door strategische aankoop. Een tweede bron voor de gronden blijken schenkingen of erfenissen. Het kan bijvoorbeeld gaan over een oude professor zonder erfgenamen die een villa schonk aan de alma mater.

Of de universiteit stelselmatig gebouwen koopt ter uitbreiding? Volgens Saeys is dat vooral perceptie: 'Als je naar de voorbije twintig jaar kijkt, hebben we in Leuven eigenlijk vrij weinig aangekocht', vertelt hij. 

Buiten Leuven wordt er meer aangekocht, maar dat heeft volgens Saeys een logische verklaring. Bij de associatievorming halfweg jaren 2000 – waarbij universiteiten en hogescholen zich in overkoepelende associaties begonnen te groeperen – werden heel wat hogeschoolopleidingen geacademiseerd. 

Bijgevolg breidde de KU Leuven zich gevoelig uit over heel Vlaanderen, en daarvoor had ze ruimte nodig. Om aan die uitbreiding tegemoet te komen, moest ze gebouwen bijkopen. Zo kocht de universiteit recent nog in Brussel het modernistische Pachecogebouw op om daar een studentencampus van te maken. 

600 jaar grootgrondbezitter

Wat moet er met al die grond gebeuren naar de toekomst toe? De werkgroep '600 hectare KU Leuven' aan het departement Architectuur wil precies die vraag scherpstellen als bijdrage aan de viering van 600 jaar KU Leuven. Ze zullen verschillende evenementen rond het thema organiseren, zoals seminaries, een expo en een stadsmakerscongres.

Professor in de stedenbouw Ward Verbakel, een van de trekkers van het project, is immers kritisch voor de universiteit: 'De enorme grondportefeuille van de KU Leuven wordt momenteel nog onvoldoende of te passief benut.' 

Verbakel wijst bijvoorbeeld naar de landbouwgronden van de universiteit: waar bioboeren en andere duurzame innoveerders in de landbouw moeite hebben om goedkoop gronden te verwerven, kan de KU Leuven haar landbouwgrond ook met een maatschappelijk nut verpachten.

'Wat weerhoudt de universiteit ervan om met haar gebouwen en open ruimte een positieve impact te hebben op de belangrijke uitdagingen van vandaag, zoals klimaatverandering, mobiliteitstransitie, sociale inclusie of energietransitie?', staat er ook te lezen in de nota van 600 hectare KU Leuven. 

Zo heeft de KU Leuven in en om de Leuvense binnenstad heel wat gronden waar ze volgens Verbakel een impact mee kan hebben op betaalbaarheid van het wonen, zodat ook personeel met lagere inkomens dicht bij de universiteit kan wonen. De vele campussen binnen en rond Leuven gelden voor hem bovendien nog te veel als 'eilandjes'. Ze zouden volgens Verbakel dynamischer kunnen worden ingezet, en meer worden ingebed in het sociale weefsel van de stad. 

Saeys geeft aan dat de universiteit dat wel degelijk als actiepunt beschouwt. Hij wijst op initiatieven op onder meer de campus van Sociale Wetenschappen: 'Zulke campussen zijn helemaal deel van het sociale weefsel van de stad.'