M-Museum zet zijn deuren op een kier

Kunstenfestival Ithaka is nauwelijks afgelopen, of er duikt alweer een gratis expo op met hedendaagse kunst, nog geen vijfhonderd meter verderop in de Vaartstraat. Met OPEN M gooit het M-Museum jaarlijks zijn deuren open voor beeldend kunstenaars die geboren zijn, wonen of werken in Vlaams-Brabant. Nu M nog tot 10 juni gesloten is voor een grondige vernieuwing, vindt de tentoonstelling plaats in Cas-co.

Op originaliteit kun je deze editie van OPEN M bezwaarlijk betrappen. Witte wanden proberen van het industriële pand een klein M-Museum te maken. Dat lukt niet helemaal. De oude ramen werpen vlekken op de kunstwerken en de zon weerkaatst weerbarstig op de kaders. Een klassieke fototentoonstelling, hier en daar een voorzichtige installatie.

Mooie beelden

There is always more to see. Manieren om de werkelijkheid te registreren, te manipuleren, te ensceneren. Op het eerste gezicht is het thema (‘Het viel me op dat veel kunstenaars de werkelijkheid op hun manier vastleggen’, aldus Flor Bex) een passe-partout waarmee je elke kunstfoto zou kunnen inlijsten.

Wat is werkelijkheid, wat is enscenering? Met het veelluik Le-donner-à-voir (2016) onderzoekt Ash Bowland hoe fotografie de werkelijkheid kan manipuleren. Pierre-Philippe Hoffmann doet net alsof hij dat kan. Voor Ad Libitum (2016) filmde hij voorbijgangers op een Brussels kruispunt. Achteraf voegde hij er een voice-over aan toe waarin hij schijnbaar instructies geeft. Alsof hij de bewegingen regisseert. Dat werkt verbluffend goed.

Drie kunstenaars leggen de wereld vast in zwart-wit. Op de foto’s van Dieter Daemen verschuilen huizen op Vlaamse verkavelingen zich achter dichte hagen. Natuur in een vorm naar keuze om ons van buren en auto’s af te schermen. Dieter Van Caneghem toont wachtgevels. Ettelijke vierkante meters baksteen in een ijzersterke compositie. Of kijk naar het verlaten tankstation van Bastiaan van Aarle. In de donkere nacht leggen de fel oplichtende reclameborden hun omgeving het zwijgen op.

‘Jouw werk, ons publiek’

De curator vertrok niet van een thema om dan op zoek te gaan naar kunstwerken, maar zocht in een stapel van 185 dossiers naar een passende rode draad. De omgekeerde weg die curator Flor Bex moest afleggen, had kunnen resulteren in een boeiende staalkaart van wat er op eigen bodem aan hedendaagse kunst te vinden is. De inzendingen waren heel divers, zegt ook projectcoördinator Liesje Vandenbroeck. De eerder monotone keuze voor vooral fotografie is de rode draad die Flor Bex uit de selectie haalde.

Flor Bex, dan nog. Dé voorvechter bij uitstek van wat je aan experiment kon vinden in de jaren 70. Met het Internationaal Cultureel Centrum haalde hij ooit de hele internationale underground naar Antwerpen. Als oprichter en voormalig directeur van het M HKA moet hij zowat aan zijn zeshonderdste tentoonstelling bezig zijn. Waar is zijn liefde voor het experiment gebleven?

Mooie beelden dus, dat wel. En dat hoeft niet te verbazen, want een groot deel van de kunstenaars heeft al een (kleine) carrière achter de rug. Al vier edities lang wil OPEN M amateurkunstenaars naast professionele artiesten hangen. Toch lijkt de tentoonstelling nu te struikelen over haar eigen doel. Het overwicht van kunstenaars met een passend palmares (kunstopleiding, residenties, tentoonstellingen) maakt duidelijk dat het voor de amateurkunstenaar écht moeilijk moet zijn geweest om daartussen een plaats te krijgen. Zeker als de band met Vlaams-Brabant niet al te hecht moet zijn.

In hun eigen hoek of hokje krijgen de (nochtans interessante) kunstwerken maar zelden de kans met elkaar in dialoog te gaan. De keuze voor Cas-co lijkt een noodzaak: de selectie is niet gemaakt met de bijzondere locatie in het achterhoofd. Door een klassieke tentoonstelling met werk van hoofdzakelijk professionele kunstenaars in een pand aan de Vaart te wringen, legt de expo zélf bloot welke kansen ze mist. OPEN M zou de deuren van het museum wagenwijd open kunnen gooien, maar Flor Bex liet de deur maar op een kiertje staan.