Klachten van seksueel grensoverschrijdend gedrag aan Justus Lipsius

Op 27 oktober brengt de vertrouwenspersoon van de KU Leuven, Kathleen Vleugels, vicerector Studentenbeleid Rik Gosselink op de hoogte van meerdere klachten van Justus Lipsius-bewoners omtrent hun directeur. Het Justus Lipsiuscollege is een studentenresidentie van de KU Leuven in de Minderbroederstraat. De klachten betreffen niet alleen ‘ernstig grensoverschrijdend gedrag en intimidatie’, maar ook seksueel grensoverschrijdend gedrag.

De universiteit onderneemt snel actie en zet de directeur de dag erna op non-actief. Daarnaast krijgt de vermeende dader een totaal contactverbod met (ex-)bewoners en een verbod om de residentie te betreden. De ex-directeur bekleedde al een functie bij het Justus Lipsius sinds 2009. Sinds 2012 was hij directeur. Hij zou volgens de KU Leuven bovendien misbruik gemaakt hebben van zijn toegang tot de gegevens van de studenten en van zijn loper van het gebouw.

‘Het gaat om een persoon die door zijn functie binnen de residentie toegang had tot allerlei gegevens, dus ook een loper’, reageert rector Rik Torfs. ‘Op zichzelf is dat natuurlijk normaal in bepaalde functies. Dat veronderstelt echter een sterke deontologie van de betrokkene. Als er dan klachten komen over gedrag dat niet gepast is, dan moeten we streng zijn.’

Ongepast gedrag is natuurlijk iets anders dan seksueel grensoverschrijdend gedrag. ‘Je moet vermijden dat je een man die een fout heeft gemaakt op het deontologische vlak, meteen strafrechtelijk veroordeelt’, vindt de rector. ‘Daar kunnen we ons niet over uitspreken.’

De universiteit nam alvast de communicatie strak in handen. Donderdagnamiddag 3/11 ging Veto op bezoek bij vicerector Gosselink, die ons meedeelde dat het om ‘ernstig grensoverschrijdend gedrag en intimidatie’ gaat. Die avond zendt de KU Leuven, vóór de publicatie van het Veto-artikel, een persbericht uit waarin ze spreekt van ‘ongepast gedrag’.

Veel media nemen de term ‘ongepast gedrag’ over, een duidelijk zwakkere versie dan ‘ernstig grensoverschrijdend gedrag en intimidatie.’ Spontane communicatie loont, zo blijkt. De toon is gezet en het incident wordt matig besproken in de nationale pers.

Niet de eerste keer

Op minder dan een jaar tijd wordt de KU Leuven geconfronteerd met twee gevallen van grensoverschrijdend gedrag binnen haar gelederen. Vorig jaar was er sprake van ‘fysieke agressie’ tussen een professor en onderzoeker aan het HIW. Nadat Veto dit nieuws naar buiten bracht, viel een groot mediacircus de KU Leuven ten deel. Filosofen op de vuist, dat spreekt aan.

De KU Leuven is natuurlijk niet alleen. Schamper, het studentenblad aan de UGent, en nieuwssite Apache brachten eind vorig academiejaar een groot dossier over ernstig grensoverschrijdend gedrag aan de UGent. ‘Een doofpotoperatie rond dertien klachten over seksuele intimidatie en machtsmisbruik door een professor aan de Faculteit Letteren’, schreef Apache toen.

Rector Anne De Paepe kwam in woelige waters terecht door een onduidelijke en warrige communicatie. Eerst vertelde de rector Apache dat ze direct actie had ondernomen, niet veel later moest ze schoorvoetend toegeven dat ze veel langer van het incident wist. ‘Ze heeft misschien onhandig gecommuniceerd, maar ik geloof in haar goede intenties’, laat Laura Massa, hoofdredacteur van Schamper, weten.

Welke actie ondernam de UGent na het voorval? ‘De universiteit richtte een commissie op met drie vrouwen, allemaal actief in het bedrijfsleven’, legt Massa uit. ‘Het probleem is dat wij niet kunnen volgen wat die commissie precies doet. Er is geen transparantie naar de studenten toe.’ Apache schrijft dat de werkgroep in november met de eerste voorstellen naar buiten komt die voor de hele universiteit van toepassing zijn.

Wat er met de betrokken professor is gebeurd of zal gebeuren, is nog onduidelijk. Massa denkt dat door het voorval volgende incidenten sneller zullen worden opgespoord. ‘Ik heb de indruk dat proffen en studenten alerter zijn en dat zaken zoals seksuele intimidatie sneller zullen worden gemeld. Er wordt echt wel gewerkt aan een meer open cultuur. Dat komt vooral van onderuit. De rector is het gezicht van de unief, maar kan niet alles alleen veranderen.’

Hoe dan ook, de crisiscommunicatie van de UGent was bijzonder zwak en rector De Paepe kwam er dan ook niet goed uit. Eerlijkheid en snelheid lonen, en dat heeft ook de KU Leuven gezien.

Geen lynchcultuur

Hoe moet een universiteit omgaan met (seksueel) grensoverschrijdend gedrag en hoe moet ze erover communiceren? Torfs erkent dat ‘we een nog transparantere cultuur moeten creëren.’ Toch is de rector tevreden met de manier waarop de KU Leuven het Justus Lipsius-geval heeft aangepakt. ‘Eerlijk gezegd: in feite zijn wij hier ook transparant geweest. In dit geval is bewezen dat we onmiddellijk hebben gereageerd en gecommuniceerd.’

Dat de universiteit vrijwel direct alle bewoners via e-mail op de hoogte bracht, getuigt inderdaad van een open aanpak. Niettemin bevinden meerdere klachten zich ‘in de seksuele sfeer’ (aldus de vertrouwenspersoon van de KU Leuven en meerdere getuigen) en weigert het rectoraat dit expliciet te erkennen. De rector gaat in verdediging: ‘Je moet iedereen als een mens blijven behandelen. In dit geval zijn er duidelijke maatregelen genomen, zie bijvoorbeeld het contactverbod. De rest is iets anders. We zeggen niet dat de man met een molensteen in de Dijle moet verdwijnen. Aan dat soort lynchcultuur doen wij niet mee.’

Ook Niki Verschueren, hoofd van de ombudsdienst aan de faculteit Psychologie en Pedagogische Wetenschappen, vindt het belangrijk om eerst rustig stil te staan bij wat gebeurd is. Verschueren was een van de sprekers op het Studentenaperitief (STAP) ‘Waar is de grens?’ van de Studentenraad KU Leuven (Stura). Op de avond dat het nieuws over Justus Lipsius bekend werd gemaakt, organiseerde Stura - ironisch genoeg - een gespreksavond over grensoverschrijdend gedrag. Verschueren zat aan tafel bij het thema ‘pedagogische en professionele’ grenzen.

‘Je moet mensen laten nadenken’, vindt Verschueren. ‘Ga niet onmiddellijk in het verweer. Probeer niet direct te roepen dat er een grens is overschreden en er moet ingegrepen en gestraft worden. Probeer de actor te beluisteren over de feiten zelf en in gesprek te gaan. Het is belangrijk om mensen een spiegel voor te houden en hen zelf te laten inzien dat ze een grens hebben overschreden.’

Verschueren benadrukt dat bij duidelijke gevallen een snelle ingreep noodzakelijk en goed is, maar ook dan komt dat beter vanuit een rustige houding dan vanuit een emotionele reflex.

‘Iedereen heeft een soort van spreekplicht’, voegt ze nog toe. ‘Als je merkt dat er een grens wordt overschreden, zelfs als je een medestudent bent of gewoon omstaander, stel je daar best direct een open vraag over, rechtstreeks aan de betrokkene. Door snel in dialoog te gaan dwing je de actoren tot nadenken. Tegelijk krijg je ook meer inzicht in je eigen waardenkader.'

De klachten op Justus Lipsius zijn niet de eerste, en zullen ook niet de laatste zijn. Eind vorig academiejaar richtte de KU Leuven een werkgroep op om te onderzoeken hoe ze dergelijke gevallen in de toekomst vermijdt. Vicerector Studentenbeleid Rik Gosselink geeft aan dat ‘de werkgroep over een viertal weken afgerond is en dat dan het moment is om daar uitgebreid over te rapporteren.’