Dubbel geboekt: Luc Sels en Rik Van de Walle

Luc Sels
Drie minuten in Polen – Glenn Kurtz

In een kleine twintig minuten bespreekt Luc Sels Drie minuten in Polen, een roman van Glenn Kurtz over Joodse Polen ten tijde van de Tweede Wereldoorlog die een diepe indruk heeft nagelaten. ‘Van alle boeken die ik al heb gelezen over dit onderwerp, heeft dit boek mij het meest het gevoel gegeven te begrijpen wat het geweest moet zijn toen.’

In Drie minuten in Polen, een non-fictief verhaal, reconstrueert Glenn Kurtz het leven hoe het was ten tijde van WO II aan de hand van een filmpje van drie minuten dat zijn grootouders in 1938 maakten in Nasielsk, Polen, de vooravond van de Duitse inval. Van de drieduizend Joden die in het dorpje leefden, overleefden er maar een honderdtal de oorlog.

De meeste mensen die je ziet in het filmpje zijn vermoord in de Holocaust, maar Kurtz vindt zeven Joodse Polen terug die in Nasielsk waren ten tijde van het bezoek van zijn grootouders en de Holocaust overleefden. Vier van die mensen zijn te zien op het filmpje. Kurtz toont het leven voor de inval van de Duitsers en in de oorlogsjaren nadien, verteld door de ogen van die zeven getuigen. Dit maakt van het boek een aangrijpende mix tussen aangrijpende persoonlijke verhalen en de zoektocht van Kurtz naar een wereld die abrupt verloren is gegaan.

Kurtz heeft met dit boek mensen ertoe gebracht om herinneringen op te halen die ze vaak niet willen ophalen, die ze al een leven lang verborgen houden. Er zitten getuigenissen in, verhalen van mensen die over die zes jaar in Polen nog geen woord gewisseld hebben met kinderen en kleinkinderen en die eigenlijk in dat boek voor het eerst terugkomen op hun ervaringen van die jaren.

Dat filmpje zorgt voor emoties, ook bij de rector. De gezichten zien van de mensen wiens verhalen je geïnternaliseerd hebt, blijven aangrijpen. Het boek herlezen zit er voor Sels, door de drukke agenda, niet meteen in. Ook investeert hij de tijd die hij wel heeft dan liever in nieuwe boeken.

Voor geïnteresseerden heeft Sels drie tips. Doe op het web of op Youtube al wat onderzoek voor je begint te lezen. Spreid de lectuur van het boek over een niet te lange tijd, waardoor je het overzicht tussen de vele namen en historische details uit het oog zou verliezen. En ten slotte is enig opzoekwerk over Oost- en Centraal- Europa ten tijde van WO II niet overbodig – wat bij de rector niet meteen nodig was na een periode in Hongarije als student en later, in ’92, ook een passage in Moskou.

Zij die een ontspannende roman zoeken, hebben aan Drie minuten in Polen niet veel. De meerwaardezoeker die wil begrijpen hoe het leven van de Joodse Pool was die meende dat de oorlog wel nog zou meevallen, zal echter niet van een kale reis terugkeren.

Rik Van de Walle
De Toverberg – Thomas Mann

Tot drie keer toe las Rik Van de Walle, rector van de Universiteit van Gent De Toverberg van Thomas Mann, een Bildungsroman die meer vragen oproept dan hij beantwoordt. Het is tegelijk ook het enige fictieboek dat Van de Walle ooit herlas.

De Toverberg gaat over een jongeman, Hans Castorp, die op zoek gaat naar zichzelf. Dat doet hij door zeven jaar te verblijven in een sanatorium, waar hij een resem interessante personen ontmoet met wie hij in dialoog treedt over humanisme en de rol van geloof en vrijzinnigheid. Hij stelt zich vragen als ‘Wie ben ik?’, ‘Wat gaat er met mij gebeuren?’ en ‘Waar moet ik voor gaan?’.

Dezelfde levensvragen stelde Rik Van de Walle zich in de periode waarin hij het boek voor de tweede keer ter hand nam en in één ruk uitlas, namelijk de kerstvakantie van zijn derde jaar aan de universiteit. 'Aan het begin van een opleiding ben je maar met één ding bezig: slagen voor je vakken. Na twee jaar begin je door te hebben dat dat wel zal lukken en vraag je je af: Wat ga ik daar nu mee doen? Waar ga ik terecht komen?'

Rik Van de Walle las de roman dus als een lotgenoot van Manns Castorp. En in plaats van een antwoord te bieden op deze vragen, laat het boek je achter met nog meer vragen, maar dat is voor Van de Walle net de kracht van de Bildungsroman.

Van de Walle kwam voor het eerst in aanraking met het boek op de middelbare school, waar hij het las op aanraden van een leerkracht. 'Ik ben er toen niet doorgeraakt, het was me te moeilijk en ik begreep eigenlijk niet waar het over ging.' Tijdens de studentenfase bleek het wel te lukken, maar zelfs op 35-jarige leeftijd was het boek nog relevant voor een zoekende Van de Walle.

'Ik wilde die ervaring van dat 'zeer graag lezen van een boek' opnieuw beleven.' Bij zijn derde lezing stelde de rector vast dat hij dingen zag en dacht die hij de vorige keren niet had gezien of gedacht. Door onze vraag heeft Van de Walle alvast besloten zich een vierde maal aan het boek te wagen. De aanzet van Dubbel geboekt om aan te zetten tot (her)lezen is bij deze nu al geslaagd.