De Legende (2): Rudi Laermans

U komt in de Legendereeks van Veto. Bent u nu trots of eerder gegêneerd?

Rudi Laermans: "Mijn eerste reactie was “Goh, ik begin nu echt wel oud te worden.” Eenlegende heeft tijd nodig om zich op te bouwen. We kunnen ook hopen dat het temaken heeft met de positieve perceptie van mijn lesgeven. Ik probeer studentenenthousiast te maken voor materie die niet voor de hand ligt."

"De legendevorming heeft wellicht voor een deel te maken met het gebruik van theatrale middelen. Ik ben een groottheater- en dansliefhebber en heb veel geleerd van de podiumkunsten. Wantlesgeven zonder theatrale middelen en retoriek lukt niet bij een grote groep."

Tijdensde lessen danst u veel. Sommigen zeggen dat u eigenlijk tangodanser had willenworden.

Laermans: "Bon, datis weer een university legend (lacht). Ik heb net een boek gepubliceerd overhedendaagse dans en ik geef soms theorielessen aan de dansschool van Anne Teresa De Keersmaeker.Er is dus wel een betrokkenheid met de danswereld, maar dansen blijft voor mij beperkt tot de disco en de pogo uit mijn jonge jaren."

"Dattangoverhaal komt waarschijnlijk ook van mijn eindeloos gesticuleren. Ik kan niet stilstaan en zo ontstaat de perceptie datik aan het dansen ben, maar ik ben eigenlijk gewoon aan het bewegen."

Ironische Sinterklaas

U verkleedt zich zonder problemen als Sinterklaas voor studentenkringPolitika.

Laermans: "Ik ben een heel aanspreekbare figuur. Dat kenmerkt ook mijn lesstijl,die informeel is. In het begin beantwoord je niet direct aan het beeld vaneen professor, maar eens studenten daaraan gewend zijn, weten ze je wel te vinden."

"Da’s ook een beetje luiheid van Politika. Sinterklaas een baardopzetten? Laermans zal dat wel doen. Die knulligheid en ironie is net als de humor gecultiveerd.Ik zeg regelmatig aan mijn studenten: we kunnen prachtige theorieën maken over demaatschappij, maar ze lopen vaak al stuk op huis-, tuin- en keukenvoorbeelden."

"Ondanks die humor en dat Sinterklaas spelen ben ik geen stand-upcomedian. Daar zit altijd ook een dubbelzinnigheid in, anders zou ik zeer ongelukkig worden. Ik wil complexe gedachten aanbrengen op een tegelijk gedreven en ironische manier, maar zonder op de knieën te gaan zitten. Anders ben je gewoon populistisch."

Uw powerpoints zijn flashy en zien er wat knullig uit. Doet u dat metopzet?

Laermans: "Over ironie gesproken: in onderwijskringen heeft men het vaak over de noodzaak van beeldcultuur in de collegezaal. Ik speel inderdaad de oude opa die ook aanbeeldcultuur probeert te doen. De studenten lachen en zijn weer bij de les alser weer zo’n voorbijflitsende ster op de powerpoint verschijnt."

Eerste liefde

Was de sociologie uw eerste liefde?

Laermans: "Ik heb eerst filosofie gestudeerd, maar nooit mijn thesis verdedigd.Ik ben dan een paar jaar gaan werken en halftijds sociologie gaan studeren. Ikwou eigenlijk geschiedenis doen, mijn hart ligt bij de kwalitatieveonderzoeksmethodes."

"Ik vind organisaties het belangrijkst en ik ben geïnteresseerd in hetabstracte niveau van de maatschappij, zo ben ik vertrokken voormaatschappijtheorie. Een aantal collega’s verdenken dat van filosofie te zijn,omdat veel ervan niet direct empirisch toetsbaar is."

Als socioloog beoefent u best een vaag beroep. Hebt u het gevoel dat u vaakmoet verantwoorden wat u doet?

Laermans: "Ik bekleed verschillende rollen. Je bent docent en onderzoeker. Daarnaastvervul je nog eventuele bestuursrollen zoals mijn vicedecaanschap."

"Ik heb nogal wat essays geschreven en doe zo aan maatschappelijke dienstverlening.Ik ben ook klankbord geweest voor heel wat podiumkunstenaars, waaronder Jan Lauwersvan Needcompany. Ik heb mij wel nooit dramaturg willen noemen, daarvoor was mijn bijdrage nooit voldoende substantieel. Bij Needcompany is zo het grapje ontstaan dat ik intellectual in residence was. De rol van de academicus als publieke intellectueel heeftonze rector opnieuw ontzettend in het midden gezet."

Wat schrijft u dan het liefst: een essay of een paper?

Laermans: "Oei, dit gaan collega’s lezen (lacht). Ik vind besturen heel prettig. Dat had ik niet verwacht, maar dat is ook omdat we een goede decaan en bestuursploeg hebben."

"Wat ik het liefste doe, is lezen. Hier staat misschien maar één vierde van mijn bibliotheek. (Laermans ruime kantoor staat vol boeken, red.) Ik lees het liefst maatschappijtheorie en in tweede instantie literatuur."

"Er is een kant van het sociale leven die alleen door de roman wordt gepakt, zoals het alledaagse van samenleven. Onderzoek heeft vaak een probleem met de rol van emoties in sociale relaties, omdat wij alles per definitie rationeel kaderen. Om te begrijpen hoe emoties structurerend doorwerken in het dagelijks leven, lees je beter de grote romanciers zoals Proust, Musil…"

Zou u zelf een roman willen schrijven?
Laermans: "Helaas, het is mij niet gegeven. Ik heb het wel eens geprobeerd in een onbewaakt ogenblik in de vakantie met een glas witte wijn, maar na drie bladzijden merk het niet lukt. Literatuur is de kunst van het indirecte spreken, waarin een verbeeldingskracht schuilt. Die heb je of die heb je niet."

"Voor mij is taal een instrument, maar een echte schrijver denkt en schrijft tegelijkertijd. Als je een echte auteur aan het werk ziet, begrijp je dat meteen. Die denkt niet eerst na en schrijft dan pas."

"Wat ik het liefst was geweest, was saxofonist in een jazzorkest. Viool is ook mooi, maar saxofoon is meer een solo-instrument en dat ligt me beter, net zoals bij het lesgeven. Saxofoon is ook een melancholisch instrument."

Bent u een melancholicus?

Laermans: "Melancholie is mij niet vreemd. Ik vind dat ook een van de juiste gevoelens. Cynisme is daarentegen een vreselijk gevoel. Melancholie is kunnen leven met de onvervulbaarheid van een verlangen, je droomt van iets, maar het gaat niet komen."

"Dat is meer dan alleen een persoonlijke instelling. Ik heb nog het einde van de protestgeneratie meegemaakt en haar hoop op een betere wereld. De wereld waarin we leven is niet hoopgevend en ook dat is een voedingsbodem voor melancholie."